‘’Eğer Noel sabahı, her yıl aldığınız çorap hediyenizi açtığınızda büyük bir hayal kırıklığı yaşıyorsanız, en azından dişi bir akrep sineği olmadığınız için şükredebilirsiniz.
Eğer öyle olsaydınız, yılbaşında dört gözle bekleyeceğiniz en iyi şey hayatınızın aşkından bir tükürük topu olurdu. Ancak hayal kırıklığına uğramaktan uzak olan dişi akrep sinekleri, taliplerini onlarla çiftleşme fırsatıyla ödüllendirerek lezzetli ikramın tadını çıkarırlar.
Evlilik hediyesi verme – erkeğin kur yapma ve çiftleşme sırasında dişiye besleyici bir lokma sunması – salyangozlar, solucanlar ve kalamarlar gibi çeşitli türlerde gözlemlenmiştir.
Kuşların da hediye vermekten hoşlandığı bilinmektedir; erkek büyük gri çalı kuşları, kur yapma sırasında hediye olarak sunmadan önce, eşlerini etkilemek için küçük yaratıkları dikenlere ve dallara saplar .
Ancak, bu fenomen böcekler ve eklembacaklılar arasında en yaygın olanıdır. Örneğin, erkek altı noktalı güveler, dişi partnerlerine spermleri aracılığıyla siyanür verir. Öte yandan, daha çekici hale getirmek için eklenen kimyasallarla ipeğe sarılmış av sunar . Dişi reddederse, erkek hediyeyi tekrar sunmadan önce, hediyeye daha fazla ambalaj ekler.
Bazen erkekler düşük kaliteli avları veya hatta yetersiz yarı tüketilmiş lokmaları paketleyerek dişileri kandırmaya çalışırlar. Dişi, düşünceli bir hediye olduğunu düşündüğü şeyi açmakla meşgulken, erkek onunla çiftleşecek ve dişi farkına varmadan kaçacaktır. Bir çalışma, erkek kreş ağı örümceklerinin verdiği hediyelerin %70’inin sahte olduğunu bulmuştur .
Kanada’daki Toronto Üniversitesi’nde davranışsal ekolojist olan Darryl Gwynne, “Aldatmaya çalışan erkekler de var. Eski, kurumuş bir cırcır böceği bacağını veya başka bir şeyi sarabilirler” diyor.
Diğer böceklerin de hediye konusunda cimrilik etmeye çalıştığı bilinmektedir.
Gwynne, “İlkbaharda evimin yolunun aşağısında, erkek dans sineklerinin nehrin üzerinden uçup suda yaşayan böcekleri yakaladığı çok güzel bir şey oluyor” diyor.
“Onu geri getiriyorlar ve dişiler av için yarışıyorlar çünkü kendilerini besleyemiyorlar ve yumurtalarını üretmek için bu besine ihtiyaç duyuyorlar. Bir keresinde, bir erkeğin söğüt tohumundan çıkan bir söğüt tüyü topuyla gelip onu sunmaya çalıştığını gördüm.”
Bazı böcekler, elde etmek istedikleri dişilere en büyük özveri armağanını sunarlar.
Değersiz bir hediye sunmak kısa vadede erkeğe fayda sağlayabilirken, dişi hediyesini açıp aldatıldığını anladığı anda onu reddedecektir. Bu, erkeğin onunla yalnızca kısa bir süre çiftleşebileceği anlamına gelir. Dişi böcekler genellikle birkaç talip ile çiftleştiğinden, sahtekâr erkeğin sperminin yumurtalarını döllemesi daha az olasıdır, bu da uzun vadede kaybedeceği anlamına gelir.
Bazı böcekler, kur yapmak istedikleri dişilere en büyük özveriyi sunar. Çiftleşme sırasında, erkek adaçayı cırcır böceği dişinin arka kanatlarını kemirmesine izin verir, hatta hemolenfini (böceklerin kanına eşdeğeri) emmesine bile izin verir. Bir araştırmaya göre, erkekler bu “aşk ısırığını” bir kez atlattıktan sonra, başka bir eş bulma şansları zayıftır çünkü diğer romantik karşılaşmaları sürdürmek için enerjileri yoktur.
Erkek kırmızı sırtlı örümcek ise çiftleşme sırasında dişinin çenesine doğru geri takla atarak, sonunda tüketilene kadar dişinin karnının ucunu çiğnemesine olanak tanır.
Wynne, “Bir anlamda, hayatını kaybettiği için zarar gördüğünü söyleyebiliriz” diyor.
“Ancak Darwinci bir uygunluk perspektifinden bakıldığında, kırmızı sırtlı örümceklerde çiftleşecek herhangi bir dişi bulmak o kadar nadir ve şanslı bir olaydır ki, bu geri taklayı atıp onu bir yemekle oyalamak, çiftleşmeyi uzatır ve ona daha fazla sperm almasını sağlar. Sonuç olarak, bunun sonucunda neredeyse kesinlikle daha fazla yavruya sahip olacaktır.”
2022’de Çin’in Jiangsu Tarım Bilimleri Akademisi’nden böcek bilimci Chufei Tang ve meslektaşları, 99 milyon yıllık kehribarda saklanan böcek hediye verme örneğini bile ortaya çıkardılar. Antik kehribarın içinde, Alavesia cinsinden bir erkek sinek, bacaklarının arasında mukustan yapılmış boş, köpüklü bir balon tutuyor.
Tüm bu örnekler, erkeklerin dişileri çiftleşmeye ikna etmek için onlara verdiği evlilik hediyeleridir. Çoğu zaman, bu hediyelerin besin değeri vardır, bu nedenle dişi de bundan faydalanır. Ancak bazen hayvanların sadece alıcıyı memnun etmek için hediye verdiği bilinmektedir. Örneğin, yunusların insanlara yiyecek verdiği gözlemlenmiştir ve yılan balığı, ton balığı ve ahtapot gibi adaklarla birlikte. Ayrıca kargaların geçmişte insanlara yardım eden hediyeler verdiğine dair hikayeler de vardır .
İngiltere’deki Cambridge Üniversitesi’nde karşılaştırmalı biliş profesörü olan Nicola Clayton, “Kargalardan ceviz, zeytin, bira şişelerinin kapakları ve şarap mantarları gibi hediyeler aldım” diyor.
2013 yılında yapılan bir araştırmada bonoboların tıpkı insanlar gibi bazen hayırseverlik amacıyla yabancılara hediye verdiği ortaya çıktı.
“Neyse ki vejetaryen olduğum için bana yol kenarında ölmüş hayvan vermediler. Bir mücevher parçası tercih ederim.”
Karga ailesinin üyeleri olan Avrasya alakargaları da eşlerine sadece vermenin verdiği mutluluk için hediye veriyor gibi görünüyor. Clayton ve ekibinin yaptığı bir deneyde , erkekler eşlerinin güve veya solucan yemesini izlediler. Partnerine sulu bir lokma verme fırsatı verildiğinde, erkek sürekli olarak eşine farklı bir yiyecek vermeyi seçti. Başka bir deyişle, erkekler dişilerin aynı şeyden daha fazlasına sahip olmaktansa yeni bir şeye sahip olmayı tercih edeceğini anladılar.
Clayton, “Bu, sanki dışarıda akşam yemeği yiyormuşsunuz ve güzel bir spagetti bolonez yemişsiniz gibi bir şey” diyor.
“Birisi, ‘Bir tane daha ister misin?’ dese, ‘Hayır, teşekkür ederim.’ derdiniz. Ama bir tatlı için yer açmayı başarırsınız. Partnerlerinin ne istediğini biliyor gibiydi ve kendilerinin ne istediğinden bağımsız olarak, doğru türden hediyeyi verebiliyordu.”
Fedakarca hediye verme, DNA’sının neredeyse %99’unu insanlarla paylaşan büyük maymun türü olan bonobolarda da yaygındır. 2013’te yapılan bir çalışma, bonoboların tıpkı insanlar gibi bazen hayırseverlik amacıyla yabancılara hediye verdiğini buldu. Bonobolar söz konusu olduğunda, maymunlar elma ve muz gibi yiyecekleri gruplarının bir parçası olmayan diğer bonobolarla paylaşmayı seçtiler. Hatta yabancıyla etkileşime girebilmek için kendi yiyeceklerinden vazgeçmeyi bile seçtiler.
Yani, tüm bunlar şu soruyu akla getiriyor:
Hayvanlar neden birbirlerine hediye verir?
Davranış farklı türler arasında defalarca evrimleştiğinden, muhtemelen hem erkeklerin hem de dişilerin üreme zindeliğini artırıyor. Bu, böcekler ve araknidler söz konusu olduğunda kesinlikle doğrudur ancak bir taraf aldattığı zamanlar hariç.
“Erkek ona bir yemek sağlıyor ve dişi de ona üreme yoluna erişim sağlıyor” diyor Gwynne.
Ama eğer bu size pek romantik gelmiyorsa, kargalar ve bonobolar gibi diğer hayvanların da hediye verme eyleminden zevk aldığını düşünerek cesaretlenebilirsiniz.
Clayton, “Böcek dünyasında erkek, dişiyle çiftleşebilmek için hediye verir, ancak alakarga kuşlarında bu hediye ömür boyu geçerlidir, dolayısıyla bu bir rüşvet değil, bir hediyedir” diyor.
“Lakkargalar oldukça zeki, uzun ömürlü hayvanlardır ve bildiğiniz gibi, bir ilişki kurmak bir şeydir, ancak bunu uzun yıllar boyunca sürdürmek çok daha zordur. Bu yüzden hediyeler bir takdir göstergesidir.”
Bu nedenle, en azından Avrasya alakargası gibi kargalarda, hediye vermenin ardındaki temel dürtü muhtemelen insanlardakiyle aynıdır: bize en yakın olanlarla sosyal bağları güçlendirmek. Bu, tam da Noel zamanında, size sıcak tüylü bir his vermiyor mu?
/BBC Word/
