Suriye’deki durum istikrarsız. Halkın yüzde 90’ı yoksulluk içinde yaşıyor. Yardım kuruluşları yakın gelecekte bir şeylerin değişeceğine inanmıyor. Fay hatları ise her an kırılabilir. Ülkenin nasıl ayağa kalkacağı ise daha çok dıştan gelecek yardımlara bağlı.
Şam’daki HTŞ yönetimi, uygulamaları ise güven vermiyor. Suriye’nin çok kültürlü, uluslu yapınsın aksine ‘’tekçiliğe’’ yönelmesi küresel yardımları da bir anlamda geciktiriyor.
Deutsche Welle’den Sabine Kinkartz Avrupa Birliği’nin lider ülklerinde olan ve dünyanın 3. Ekonomisine sahip Almanya’nın yeni Süriye’nin inşasında nasıl bir rol oynayabileceğini yazmış.
‘’Lama Ahmad, Aralık 2024’ün başlarında Suriye’de Devlet Başkanı Beşşar Esad’ın diktatör rejiminin devrilmesiyle kendi duygularını ve diğer birçok Suriyelinin sevincini hâlâ hatırlıyor . Eski Suriyeli diplomat, İnsani Eylem Merkezi düşünce kuruluşu ve Caritas International tarafından Berlin’de düzenlenen bir etkinlikte “Tekrar umutlanmamıza izin verildi” dedi.
Ahmed, 2013 yılında Almanya’ya kaçtı. Topluma iyi uyum sağlamış, Brandenburg eyaletinde belediyede çalışıyor ve insan hakları aktivisti olarak çocuk hakları ve fırsat eşitliği savunuculuğu yapıyor. Ancak ülkenin yeniden inşasına yardımcı olmak için Suriye’ye dönüp dönmemesi gerektiğini düşünüyor.
Isıtma yok, su yok, elektrik yok
Caritas International yardım kuruluşunun başkanı Oliver Müller’in ifadesine göre, nüfusun yüzde 90’ının yoksulluk içinde yaşadığı, yüzde 40’ının ise “güvencesiz koşullarda” yaşadığı bir ülkeye. “İnsanlar harap evlerde yaşıyorlar; ısıtma yok, akan su yok, günde sadece iki saat elektrik var. Yetersiz beslenme yaygın.” Müller, Suriye’deki doktor ve sağlık personelinin yüzde 70’inin ayrıldığını, 13 yaşındaki çocukların ise hiç okula gitmediğini aktarıyor. “Ülke tükendi.”
Caritas Başkanı, Suriye’de insanlara yardım etmeye çalışan meslektaşlarından pek olumlu ses duymuyor. “Artık büyük ölçekte hayatta kalmamızı sağlamamız gerekiyor ve bunun, olumlu bir prognozla bile, oldukça uzun zaman alacağına inanıyorum.”
Hükümet deneyimi olmayan İslamcılar
Müller, geçiş hükümetinin halka yeni bir başlangıç sözü verip harekete geçmemesinden de karamsarlığın kaynaklandığını söylüyor. “Belki de koşullar çok kötü olduğu için harekete geçemiyoruz” diye düşünüyor.
“Gerçekçi olmalısınız” diyor Lama Ahmed, İslamcı milis grubu Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) ve Ocak ayı sonunda geçici cumhurbaşkanı olarak atanan lideri Ahmed el-Şara’nın liderliğindeki isyancı gruplara yönelik aşırı yüksek beklentileri yumuşatarak . “Çok uğraşıyorlar ama çok fazla hata yapıyorlar. Bu, bir ülkeyi yönetme konusunda deneyimi olmayan bir askeri grup.”
Önemli nokta: yaptırımlar
ABD ve Avrupa Birliği’nin yıllardır uyguladığı yaptırımlar birçok alanda hâlâ geçerliliğini sürdürüyor . Müller, “Küçük işletmeler bile bir tür yaptırım listesinde yer aldıkları için üretim parçalarına ulaşmakta zorluk çekiyorlar” diyor. “Bir yardım kuruluşu olarak yaptırımlarla öncelikli olarak finansal transferlerde karşılaşıyoruz. Zahmetli, pahalı ve aşırı uzun zaman alıyor.”
Alman bankaları, yanlış bir şey yapma korkusuyla Suriye’ye para transferlerini reddediyor. ABD’nin yaptırımların ihlali durumunda sert yaptırımlar uygulaması nedeniyle finans sektöründe özellikle dikkatli olunması gerekiyor. Önemli Suriye bankaları yaptırım listesinden çıkarıldı ancak bu bilginin henüz yeterince duyurulmadığı görülüyor.
Esad yandaşlarına yönelik baskı sürüyor
Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu Komiseri Tobias Kunkel, yaptırımların ne yazık ki “çok karmaşık” bir konu olduğunu söyledi. Bunları genel olarak kaldırmak doğru olmaz çünkü AB bunları bireylere de dayatmıştı. Elbette hiç kimse “Esad ve yandaşlarının” Avrupa bankalarındaki dondurulmuş paralara erişebilmesini istemez.
Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile Vladimir Putin şöminenin önündeki iki beyaz koltukta oturuyor. Çıkıntının üzerinde altın bir saat var. Sandalyelerin arasındaki beyaz masanın üzerinde bir buket çiçek varSuriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile Vladimir Putin şöminenin önündeki iki beyaz koltukta oturuyor. Çıkıntının üzerinde altın bir saat var.
Ayrıca Suriye’deki geçiş hükümetine güven de sınırlı. Tunkel, “Eğer işler tekrar tersine dönerse, o zaman kaldırılan yaptırımları yeniden yürürlüğe koyabilecek bir mekanizma, bir geri dönüş olmalı” dedi.
Suriye’deki tüm halklar için özgürlük ve güvenlik
Son dönemde Alevilere yönelik şiddet olayları güveni artırmadı. Mart ayında kıyı kentlerinde vahşi çatışmalar ve katliamlar yaşandı, en az 1.000 kişi öldü. Geçiş hükümetinin yeterli kontrole sahip olmadığı ve Suriye’de hâlâ aşırılıkçılık ve terörizmin üreme alanlarının bulunduğu yönünde büyük endişeler var.
Önceki Alman hükümeti, yardım taahhütlerini her zaman Suriye’de kadınlar ve tüm etnik grup ve dinlere mensup kişiler de dahil olmak üzere tüm insanlar için özgürlük, güvenlik ve fırsatların olması talebine bağlamıştı .
Gelecekteki federal hükümet ne yapacak?
Önümüzdeki dönemde mevcut çizgide hiçbir değişiklik olmayacak. Dışişleri Bakanlığı’nı muhafazakar CDU devraldı . Kalkınma Yardımları Bakanlığı’nın liderliğini SPD sürdürmektedir . Koalisyon anlaşmasında Suriye’nin “ülkenin istikrarı ve ekonomik yeniden inşasında” destekleneceği belirtiliyor. Ancak yeni federal hükümet aynı zamanda yardım için “net koşullar” da belirliyor. “Bunun merkezinde, tüm nüfus gruplarının korunması ve toplumsal ve siyasal katılımı ile insan haklarının, özellikle de kadın haklarının güvence altına alınması yer alıyor” denildi.
Caritas International’ın Başkanı Oliver Müller ise bunun doğru olduğunu düşünüyor. “Herkes için açık ki, herhangi bir Taliban rejimine finansal veya politik destek sağlamak istemiyoruz . Yardımımızın amacını açıkça belirtmenin dürüst olduğunu düşünüyorum.”
Yardımın çok açık bir hedefi, “mültecilerin anavatanlarına geri dönmelerini sağlamak.” CDU/CSU ve SPD bunu koalisyon anlaşmasında kayıt altına aldılar. “İnsanları Afganistan ve Suriye’ye sınır dışı edeceğiz – suçlular ve tehditlerle başlayacağız” denildi . Elbette, oradaki durum istikrara kavuşunca tüm bunlar daha kolay olacak.
Almanya’dan çok para beklenmiyor
Suriye’nin yeniden inşasının maliyetinin ilk tahminlere göre en az 250 milyar dolar olacağı belirtiliyor. Almanya ne gibi katkılarda bulunmak istiyor ve bunu nasıl yapabilir? Avrupalılar ve dolayısıyla Almanya da Ukrayna’daki savaşla meşgul ; Suriye çoktan odak noktası olmaktan çıktı. Yeni federal hükümetin bütçe durumu sıkışık ve tasarruf yapması gerekecek. Son olarak Mart ayında insani yardım için 300 milyon avro bağışta bulunuldu .
Tunkel, federal hükümetin görevinin yalnızca fon sağlamak olmadığını, her şeyden önce ülkedeki geçim kaynaklarını iyileştirecek çerçeve koşullarını yaratmak olduğunu düşünüyor. Geçiş sürecinin dış aktörlerin müdahalesi olmadan, halk tarafından şekillendirilebilmesi için uluslararası toplumun “Suriye’ye koruyucu kollarını uzatması” gerekiyor.
“Gidip Görüp Ziyaret Edin”: Bir deneme dönüşü
Caritas’ın patronu Müller de federal hükümetten mali destek istiyor. Ülkedeki durumu iyileştirmek için başlangıç finansmanı. Böylece Suriye’den gelen çok sayıda mülteci ve özel yatırımcı yeniden yapılanma çalışmalarına yardımcı olmak için geri dönebilecek.
Esad rejiminin devrilmesinin ardından Almanya’da çok sayıda mültecinin artık memleketlerine dönebileceği konuşulmaya başlandı. Ama bu belirsizliğe doğru bir yolculuk olacaktı. Alman iltica yasası, “gidip görme ziyaretleri” olarak adlandırılan, önce durumu inceleyip daha sonra karar verme imkânını yasaklıyor.
Ortadoğu Komiseri Tunkel, Türkiye’yi işaret ederek, bunun değişmesi gerektiğini söylüyor. Suriyeli mülteciler, geri dönüşün mümkün olup olmadığına karar vermek için Haziran ayıyla sınırlı olmak üzere toplamda üç kez Suriye’ye seyahat edebiliyor.
Suriye henüz başlangıç aşamasında
Tunkel, durumu değerlendirirken, “Şu anda orada geri dönüş için gereken koşullar sağlanmış değil” diyor. Suriyeli aktivist Lama Ahmad da kendi geleceğini düşünürken durumu böyle görüyor. Ancak umudu var ve Suriye’de “küçük umut ışıkları” da var ama: “Daha yolun başındayız.” Özgürlük ve demokrasiye giden yol uzundur. “İlk adım bizi hedefimize ulaştırmayabilir, ancak ilerleme kaydediyoruz ve bu bizim için çok önemli.”
