🔴 Ankara ve Atina’nın hazırladığı iki ayrı ‘Deniz Mekansal Planlama’ (DMP) haritalarının Ege Denizi’ne ilişkin bölümleri, Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) alanları tartışmasını yeniden gündeme taşıdı.
Türkiye ve Yunanistan, eş zamanlı olarak deniz yetki alanlarını belirleyen ‘Deniz Mekansal Planlama’ haritalarını yayınladı.
Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Ulusal Araştırma Merkezi (DEHUKAM) tarafından hazırlanan Türkiye’nin deniz alan planlamasını içeren haritası, resmi olmamakla birlikte Birleşmiş Milletler’in (BM) ilgili kuruluşlarına Deniz Mekansal Planlama (DMP) olarak bildirilecek olan harita ile ‘paralel’ bir nitelik taşıyor.
Yunanistan’ın Avrupa Birliği’ne karşı uzun süredir ertelediği yükümlülüğünü yerine getirerek Komisyon’a sunmak üzere hazırladığı ve çarşamba günü yayınladığı deniz yetki alanları haritası ise, Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) sınırları ve 12 mil karasuları gibi tartışmalı alanları yeniden gündeme taşıdı.
Ege Denizi’nde ‘ortay hat’ esası
DEHUKAM araştırmacısı Büşra Deniz Euronews Türkçe’ye yaptığı açıklamada, Türkiye’nin Ege Denizi’ndeki tezlerinin temel alındığı haritanın, “Yunanistan ile Türkiye’nin ana karaları arasında belirlenen ortay hattı esas alınarak hazırlandığını” belirtti.
“Biz şu an Türkiye’nin tezleri neticesinde bir ortay hat çiziyoruz. Ancak Yunanistan adalara egemenlik vermek noktasında daha farklı bir usül benimsiyor,” dedi.
Türkiye, Yunanistan ile Ege Denizi’nde sınırlarının bir ‘ortay hat’ üzerinden belirlenmesi gerektiğini savunuyor.
“Yunanistan’ın haritası Türkiye’nin kabul etmediği, egemenliği anlaşmalarla Yunanistan’a devredilmemiş olan özellikle ada, adacık ve kayalıklar özelinde, onlara da belli bir karasuyu veren, kıta sahanlığı veren bir haritayı yansıtıyor,” diyen Deniz, “Ancak biz Türkiye olarak yıllardır en başından beri bu haritalara hep karşı çıkıyoruz. Kabul etmediğimizi bildiriyoruz,” diyerek ekledi.
‘Deniz Mekansal Planlaması’ nedir?
‘Deniz Mekansal Planlaması’ kavramı, tüm devletlerin, özellikle AB ülkelerinin, planlamakla yükümlü oldukları bir planlama süreci olarak tanımlanıyor.
Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) 1976 tarihli Ege Denizi Kıta Sahanlığı kararının 28. paragrafında “Ege Denizi’ndeki kıta sahanlığı alanlarının ihtilaflı olduğu” belirtiliyor.
Türkiye ve Yunanistan, 1976 tarihli Bern Mutabakatı’na göre, Ege Denizi’ndeki kıta sahanlığı konusunda ‘müzakereleri zorlaştıracak her türlü girişim ve faaliyetten kaçınmayı’ taahhüt ediyor.
Türkiye ve Yunanistan arasında henüz bir deniz sınırı anlaşması bulunmuyor.
Yunanistan’ın deniz yetki alanları haritası: ‘Jeopolitik değil, teknik yükümlülük’
Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Gerapetritis, harita ile Yunanistan’ın kıta sahanlığının “en dış sınırlarının ilk kez bir harita üzerinde işaretlendiğini” belirtti.
Yunan Dışişleri Bakanı Giorgos Gerapetritis, haritanın “jeopolitik değil, teknik yükümlülük” olduğunu vurguladı. Yunanistan’ın Türkiye ile diyaloğu sürdürme konusunda kararlı olduğunu belirten Gerapetritis, “Niyetimiz Türk-Yunan diyaloğunu sürdürmektir. Hiçbir komşu ülke ile düşmanca ilişkiler peşinde değiliz,” dedi.
Yunanistan Dışişleri Bakanlığı ile Çevre ve Enerji Bakanlıkları tarafından hazırlanan ve çarşamba günü yayınlanan teknik harita, İyon Denizi’ndeki karasularını 12 deniz miline çıkarıyor.
Doğu Akdeniz’de ise, Yunanistan’ın İtalya ve Mısır ile imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) sınırlandırma anlaşmalarını ön plana çıkarıyor.
Türkiye, Yunanistan ve Mısır’ın 6 Ağustos 2020’de vardığı anlaşmaya kendi kıta sahanlığını ihlal ettiği gerekçesiyle karşı çıkmıştı. Türkiye ve Libya’nın 2019’da imzaladığı deniz yetki alanlarını Yunanistan ‘yasa dışı’ olarak nitelendirmişti.
Meis Adası ithilafı
Haritanın Meis Adası gibi tartışmalı MEB alanlarına dair planlama içermesi, Türkiye’nin Ege Denizi’nde karşı çıktığı konulardan.
Yunanistan, adaları ana karadan sayarak tam yetkili MEB alanına dahil ediyor. Türkiye ise adaların MEB alanı hakkına sahip olmadığını savunuyor.
DEHUKAM araştırmacısı Büşra Deniz, “Yunanistan’ın haritasında da Meis Adası’na kıta sahanlığı verildiğini görüyoruz. Meis Adası bizim ana karamıza çok yakın bir konumda bulunan bir ada. Bu da bizim açımızdan kesinlikle kabul edilebilir bir harita çizimi değildir,” diyor.
Meis Adası, Antalya’nın Kaş ilçesinin 1,5 deniz mili uzağında yer alıyor.
Ege Denizi’nde hem Türkiye hem de Yunanistan karasularının 6 deniz mili. 1982 Birleşmiş Milletler (BM) Deniz Hukuku Sözleşmesi, devletlere kara sularının genişliğini 12 deniz miline kadar çıkarabilme hakkı tanıyor.
Yunanistan’ın Ege Denizi’nde karasularını 12 deniz miline çıkarması ise Ege Denizi’nin yüzde 40’ını oluşturan Yunan karasularının alanının yüzde 70’e çıkması anlamına geliyor. Aynı zamanda açık deniz alanının büyüklüğünün yüzde 51’den yüzde 19’a düşmesiyle Türkiye’ye Ege Denizi’nin yüzde 10’undan daha az bir alan kalıyor.
Türkiye’den Yunanistan’a tepkiler
Milli Savunma Bakanlığı (MSB) kaynakları, perşembe günü düzenlenen basın bilgilendirme toplantısında Yunanistan’ın ilan ettiği ‘Deniz Mekansal Planlaması’nı ‘hukuki dayanağı bulunmayan’, ‘uluslararası hukuka aykırı girişim’ olarak nitelendirdi.
Açıklamada, “Yunanistan’ın deniz yetki alanlarıyla ilgili olarak tek taraflı olarak gerçekleştirdiği bu tür planlamalar, uluslararası hukuka aykırıdır,” denildi.
“Türkiye, bölgede adil, hakkaniyetli ve uluslararası hukuk ilkelerine uygun bir deniz yetki paylaşımının ancak karşılıklı diyalog ve iyi niyet çerçevesinde mümkün olabileceğini savunmaktadır. Yunanistan’ın mevcut anlaşmazlıkları göz ardı eden ve Türk tarafının haklarını ihlal eden tek yanlı tasarrufları, iddiaları ve açıklamaları kabul edilemez. Bu açıklamalar ülkemiz açısından hiçbir hukuki sonuç doğurmamaktadır,” ifadelerine yer verildi.
Dışişleri Bakanlığı’ndan çarşamba günü yapılan açıklamada, Yunanistan’ın ilettiği haritada belirtilen alanların bir kısmının, “Ege Denizi’nde ve Doğu Akdeniz’de ülkemizin deniz yetki alanlarını ihlal ettiği” belirtildi.
Türkiye’nin Ege Denizi’nde Yunanistan’la iş birliğine her zaman hazır olduğu belirtilerek, “Ege ve Akdeniz gibi kapalı ya da yarı kapalı denizlerde tek taraflı tasarruflardan kaçınılması gerektiği” vurgulandı.
Hazırlanan Deniz Mekansal Planlaması’nın UNESCO ile beraber BM’nin ilgili birimlerine iletildiği aktarıldı.
Türkiye-Yunanistan ilişkileri
Son 50 yılda devam eden anlaşmazlıklar Atina ve Ankara’yı üç kez savaşın eşiğine getirdi.
Ege ve Doğu Akdeniz’deki deniz sınırları ve kaynak arama haklarına odaklanan anlaşmazlıklar, en son 2020 yılında Türk ve Yunan donanma gemilerinin Akdeniz’de birbirlerini gölgelemesiyle alevlendi.
Analistler iki ülke arasındaki ilişkilerin iyileşmesinin, Türkiye’nin AB ve bazı Batılı müttefikleriyle olan ilişkilerini onarmasına yardımcı olabileceği için önemli olduğunu belirtiyor.
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis Kasım 2024’te Budapeşte’de düzenlenen Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi’nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı görüşme ardından düzenlediği basın toplantısında, “komşular arasındaki ilişkilerde normalleşmenin hedef olması gerektiğini” belirtmişti.
Miçotakis’in açıklamaları, Türkiye ve Yunanistan Dışişleri Bakanlarının, Kıbrıs başta olmak üzere deniz ve toprak anlaşmazlıkları, enerji kaynakları ve göç gibi çeşitli konuları görüşmek ve iki ülke arasındaki ilişkileri geliştirmek üzere Yunanistan’ın başkenti Atina’da bir araya gelmesinin hemen ardından geldi.
Her ikisi de NATO üyesi olan Türkiye ve Yunanistan, Aralık 2023’te diğer konuların yanı sıra eğitim, enerji, teknoloji, turizm ve ticaret konularında iş birliği anlaşmaları imzaladı.
Yunanistan ve Türkiye arasındaki ikili ticaret şu anda yaklaşık 5,8 milyar euro (213,47 milyar Türk Lirası) seviyesinde ve önümüzdeki dört yıl içinde 10 milyar euroya (368,05 milyar Türk Lirası) ulaşması hedefleniyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan komşuların ortak sınırlarına atıfta bulunarak, “Ege’yi bir barış ve iş birliği denizine dönüştürmek” istediklerini belirtmişti.
Yunanistan ve Türkiye arasında 2025 yılı içerisinde üst düzey bir iş birliği konseyi kurulması planlanıyor.
/euronews/
