Rojava Dış İlişkiler Dairesi Eş Başkanı İlham Ahmed Rûdaw TV’de Senger Abdurahman’a verdiği özel röportajda Türkiye ile yürütülen dolaylı diyaloglar, ABD’nin bu süreçteki rolü, Şam’la çözüm arayışları ve Kürtler arası birlik çabalarına dair dikkat çekici açıklamalarda bulundu.
ENKS ile Rojava arasındaki görüşmelerin sonuçlarının kısa bir süre içerisinde düzenlenecek konferansla ilan edileceğini belirten Ahmed, Şam’da Kürtler için yapılan talepte tarafların hemfikir olduğunu söyledi. Rojavalı yetkili görüşmelerde “Özerklik ve kendi kendini yönetme hakkı her iki tarafında talebidir” dedi.
Suriye anayasasının nasıl olmasını istediklerine dair gelen soruya İlham Ahmed, “Suriye’deki kültürler hepsi resmidir. Anayasada, Suriye’deki tüm halklar için ana dilde eğitim esas alınmalı. Yaşadıkları yerlerde dillerini konuşabilmeli, anadillerinde eğitim görebilmeli, kültürlerini yaşayabilmelidir şeklinde bir madde anayasada olmalı ki bu temelde Kürtler anadilinde eğitim görsünler, kültürlerini yaşayabilsinler, kültürlerini güçlendirebilsinler” dedi.“Türkiye ile gerilimi düşürmek, çatışmaları sonlandırmak istiyoruz. Temaslar var ve bazı adımlar atıldı,” diyen Ahmed, ABD’nin hem Şam’la hem de bölgedeki taraflar arasında kilit rol oynadığını belirtti.
Şu anki askeri durumun önceye göre daha sakin olduğunu söyleyerek, “Saldırı yok, bu olumlu bir gelişme,” dedi.
Başkan Neçirvan Barzani’nin Antalya’da Suriye Geçiş Hükümeti Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile görüşmelerinin önemli olduğunu belirten Ahmed, Kürdistan Bölgesi ve Irak’taki deneyiminin Suriye ve kendileri için önemli bir örnek oluşturduğunu vurguladı.
İlham Ahmed, Suriye’deki Kürtlerin haklarının elde edilmesi ve Rojava’da Kürtler arası diyaloğun güçlenmesi konusunda Kürdistan Bölgesi’nin çabalarını takdir ettiklerini söyledi.
ABD ve Avrupa ülkeleriyle olan ilişkilerin sürdüğünü belirten Ahmed, çözüm süreci ve Kürt halkının anayasal haklarının güvence altına alınması konusunda uluslararası toplumun desteğine ihtiyaç duyduklarını da vurguladı.
Senger Abdurrahman’ın Rojava Dış İlişkiler Dairesi Eş Başkanı İlham Ahmed ile röportajı şöyle:
Değerli izleyiciler, hepiniz biliyorsunuz ki son birkaç ay içerisinde Suriye’de yeni bir hükümet kuruldu. Şam Hükümeti ve Rojava Kürdistan Özerk Yönetimi arasında birkaç anlaşma imzalandı. Rojava yönetimi, PYD ve diğer Kürt atarfları arasında bazı diyalog görüşmeleri var. Görünüşe göre Şam ile Rojava yönetimi arasında hala bazı anlaşmazlıklar mevcut. Bu konuları ve Suriye ile Rojava Kürdistan’ına ilişkin diğer birçok konuyu Rojava Dış İlişkiler Dairesi Eş Başkanı İlham Ahmed ile değerlendireceğiz.
Rûdaw: Sayın İlham Ahmed, hoş geldiniz. Öncelikle Rojava’daki içindeki konu başlıkları ile başlayalım. ENKS ve PYD anlaşması ne zaman ilan edilecek?
İlham Ahmed: Uzun süredir taraflar arasında görüşmeler devam ediyor. Son günlerde bir konferansın düzenlenmesi gerekiyordu. Konferans hazırlıkları şimdiye kadar devam ediyor. Kürtlerin taleplerini içeren Şam ile yapacakları görüşmelerde gündeme getirecekleri hakları içeren belgeler aslında hazır, bu konuda Kürt tarafları arasındaki görüşmeler ve müzakereler devam ediyor. Bu anlaşmanın en kısa sürede bir konferansta duyurulması için hazırlıklar devam ediyor. Ben bunun son aşamaya geldiğine inanıyorum. Artık günün ilan edilmesi ve konferansın düzenlenme tarihinin açıklanması bekleniyor.
Rûdaw: Sizce konferans ne zaman gerçekleşecek?
İlham Ahmed: Çok az kaldı. Umuyorum ki üzerinde uzun süredir görüşülen ve tartışılan maddeler en kısa sürede çözüme kavuşur. Tahminen bu ay içinde gerçekleşecek.
Rûdaw: ENKS ve PYD arasındaki görüşmelerde görüş birliğine varılamayan konular neler? Şam’dan federalizm mi yoksa adem-i merkeziyetçilik mi talep edeceksiniz?
İlham Ahmed: Bu konuyu kendileri açıklarsa daha iyi olur. Aslında üzerinde anlaşmaya vardıkları bazı maddeler var. Anlaştıkları maddelerin bir konferansla resmi duyurulması en iyisi olacaktır. Suriye’deki Kürt Sorununun çözümü, anayasada genel Suriye çözümü çerçevesinde nasıl yer alacak? Kürtlerin hakları ve tüm halkların hakları nasıl korunacak? Suriye içerisinde tüm halkların hakkını koruyan bir devlet nasıl olmalı? Bu temelde bazı maddeler var. Bu çerçevede, özerklik ve kendi kendini yönetme hakkı her iki tarafında talebidir.
Rûdaw: Sayın İlham Ahmed, öz yönetim mi, adem-i merkeziyetçilik mi yoksa federalizm mi telep ediyorsunuz.
İlham Ahmed: Şu an bir tanım yapamam. Ama belgede adem-i merkeziyetçi bir Suriye olması gerekti belirtiliyor. Bu adem-i merkeziyetçilik içinde Kürtlerin hakları, kim
likleri, dilleri nasıl yer alacak? Bunlar iki tarafın da kendi içinde tartıştığı ana gündem maddeleri arasında.
Rûdaw: Suriye’nin geçici anayasası ilan edildi. Suriye’nin yeni anayasasına şaşırdınız mı? Bu anayasanın Suriye’de uygulanacağına inanıyor musunuz?
İlham Ahmed: Aslında bir komitenin kurulmasını, bu komitenin herkesi kapsayacak çalışmalar yürütmesini ve Kürtlerin de temsil edilmesini bekliyorduk. Suriye toplumu çok renkli bir toplumdur. İçinde birçok etnik grup, millet, birçok dini barındıran, genel olarak kendi içerisindeki tüm kültürlere karşı hoşgörü kültürüne sahip bir toplumdur. Dolayısıyla Anayasa Hazırlık Komitesi içerisinde tüm kesimlerin temsilcilerin yer alması ve herkesi kapsaması gerekirdi.
Rûdaw: Komitede Kürt temsilcisi yok mu?
İlham Ahmed: Hayır, Kürt temsilcisi yok. Ve bu bizim taleplerimizi karşılamayan bir durum. Herkesin anayasa konusunda eşit şekilde görüşünü sunabileceği bir komitenin kurulması gerekirdi ki; birkaç yıl sonra Suriye toplumunun temel hakları, özellikle de Kürtlerin hakları için anayasa değiştirmek zorunda kalmayalım.
Rûdaw: Siz Suriye anayasasının nasıl olmasını istiyorsunuz?
İlham Ahmed: Suriye’deki tüm milletler için anadilde eğitim esas olan bir anayasa olmalı. Bir dil esas alınırken diğer diller göz ardı edilmemeli. Tüm diller ve kültürler resmî olmalı. Bir dilin esas olup diğerinin olmaması kabul edilemez. Suriye’deki diller, Suriye’deki kültürler hepsi resmidir. Anayasada, Suriye’deki tüm halklar için ana dilde eğitim esas alınmalı. Yaşadıkları yerlerde dillerini konuşabilmeli, anadillerinde eğitim görebilmeli, kültürlerini yaşayabilmelidir şeklinde bir madde anayasada olmalı ki bu temelde Kürtler anadilinde eğitim görsünler, kültürlerini yaşayabilsinler, kültürlerini güçlendirebilsinler. Bunun için destek sağlanmalı, anayasa bu hakları güvence altına almalıdır. Bunun dışında Suriye’nin tüm milletleri özgürce ve serbestçe siyasete katılabilmeli ve bu ülkeyi yönetebilmelidir. Temsilcileri Suriye yönetiminde yer almalıdır. Kürtler de kendi temsilcilerini Suriye yönetiminde belirleyebilmelidir.
Rûdaw: Şu anda Suriye yönetiminde hiç Kürt yok mu?
İlham Ahmed: Suriye Hükümeti’nde bir Kürt var. Suriye Eğitim Bakanı’dır. O birey olarak katılmıştır.
Rûdaw: Suriye yönetiminde Kürtler temsil edilmiyor mu?
İlham Ahmed: Kürt halkının kendisi temsilcisini belirlemeli ve hükümete göndermelidir.
Rûdaw: Yani dediğiniz bakan Kürtleri temsil etmiyor, sadece birey olarak mı atanmış?
İlham Ahmed: Bir birey olarak atanmış ve bir birey olarak oradadır. Belki Kürtler için çabaları ve duruşu iyi olabilir. Buna bir şey demiyoruz. Ama Kürtlerin iradesinin Suriye yönetiminde belirgin olması için Kürtlerin kendi temsilcilerini belirlemesi gerekir.
Rûdaw: Rojava Kürdistanı’nın statüsünün Suriye anayasasında bir bölge olarak tanınmasını ve kabul edilmesini istiyor musunuz?
İlham Ahmed: Suriye’nin adem-i merkezi bir sistem olması gerektiğini düşünüyoruz. Bu adem-i merkeziyetçiliğin sorumlulukları ve yetkileri vardır. Biz bu yetkilerin genişletilmesi gerektiğini söylüyoruz. Ekonomik alanda, bu bölgenin kendine yetmesi gerekir. İkincisi, güvenlik alanında, iç güvenliğin yerel olması gerekir. Aynı şekilde dil ve eğitim konularında da bölgesel yönetim yetkili olmalıdır. Bu bölgesel yönetimler yalnızca Kuzey ve Doğu Suriye için değil, diğer bölgelerde de olmalı Bu Şam’ın yükünü de hafifletecektir. Her şey merkezi olmamalıdır.
Rûdaw: Şam, Suriye’de başka bölgelerin olmasını kabul edecek mi?
İlham Ahmed: Görünüşe göre böyle bir görüşleri var, ancak bu görüşlerini gizli tutuyorlar. Bu görüşleri açıklamalarla da netleşmemiştir. Suriye Başkanı Ahmed Şara bir keresinde bir açıklamasında federalizmi kabul etmediklerini söylemişti. Bana göre bu konu henüz tam olarak netleşmemiştir. Çünkü ortada bir anayasa taslağı var ve bu taslağın tamamlanması ya da değişiklikler yapılması gerekiyor. Açıklanan taslak, esas ve nihai anayasa değil, bir taslaktır. Değişiklikler yapılmalı, tartışmalar sürmeli. Bu önemli bir konu çünkü hem Suriye’nin birliğini koruyacak hem de ülkeyi istikrara kavuşturacak ve ilerlemesini sağlayacak olan Zemin budur.
Rûdaw: İlham Hanım, Rojava Kürdistan Özerk Yönetimi Şam’a ne kadar petrol ve gaz veriyor?
İlham Ahmed: Miktar konusunda kesin bir rakam veremem ancak çıkarılan ürün, sembolik bir fiyatla, harcanan masraflar karşılanarak bir miktar Şam’a veriliyor. Bu hem Suriye halkının geleceği hem de, özellikle de Suriye halkının durumunun iyileşmesi, aynı zamanda yönetimin çözüm yolunu açması, karşılıklı bir diyaloga dönüşebilmesi için gerekli.
Rûdaw: Çıkarılan ürün karşılığında Şam, Özerk Yönetim’in gaz ve petrol masraflarını karşılıyor mu?
İlham Ahmed: Evet, sembolik bir fiyat karşılığında.
Rûdaw: Anlamadım.
İlham Ahmed: Yapılıyor dedim.
Rûdaw: Şimdiye kadar yapılmadı mı? Kim yapıyor?
İlham Ahmed: Üretim masrafları karşılanıyor. Suriye Petrol Bakanlığı, Rojava Kürdistan Özerk Yönetimi’ne veriyor.
Rûdaw: Şam ve Özerk Yönetim arasında Tişrin Barajı konusunda bir anlaşma yapıldı mı? Bu anlaşma nasıl uygulanıyor?
İlham Ahmed: Evet, bu anlaşma belirli bir düzeyde iyi ilerliyor. Hazırlıklar tamamlandıktan sonra belki önümüzdeki günlerde ilan edilebilir.
Rûdaw: Anlaşmanın içeriği nedir?
İlham Ahmed: Anlaşma, bu barajın savaş ve çatışmalardan uzak tutulmasıyla ilgilidir. Çünkü bu bir hizmet projesidir. Halk bu projeden faydalanıyor, yaşamları kolaylaşıyor. Baraj savaş dışı, korunan ve tarafsız bir bölge olarak kalmalı. Nasıl işletileceği, yönetileceği, nasıl daha iyi hizmet vereceği gibi konular müzakere ediliyor.
Rûdaw: Serê Kaniyê hakkında bana bazı yeni bilgiler vermenizi istiyorum. Serê Kaniyê hakkında yeni ne var?
İlham Ahmed: İşgal edilen Efrin, Serê Kaniyê, Girê Spî gibi bölgelerle ilgili görüşmeler var. Şam’da yapılan anlaşmanın içerisinde, zorla çıkarılan halkın dönüşü konusunda bir karar, bir madde vardı. Bu konuda bir anlaşma sağlandı. . Son görüşmelerde diyaloğu sağlayacak bir komitenin kurulması kararlaştırıldı, görüşmeler devam ediyor. Özellikle Efrin meselesi kamuoyunun gündeminde çok yer alıyor.
İyi olan şey, oradan ayrılan çok sayıda Efrinli’nin gidiş-gelişinin daha da kolaylaşmış olmasıdır. Ancak geri dönen insanların tutuklanmamaları, baskı görmemeleri, oradaki silahlı grupların çıkması için bir garantinin olması yine bölge halkının o bölgenin güvenlik sisteminde yer alması, halkın güvenli bir şekilde kendi bölgelerine geçmesi gibi konularda anlaşma gereğince, çabalar devam ediyor.
Rûdaw: İlham Hanım, Şam’ın Kuzey ve Doğu Suriye’ye saldırma tehlikesi var mı?
İlham Ahmed: Böyle bir saldırıdan ne kazanç elde edebilirler ki? Bu saldırının onlara ne faydası olabilir? Bugün tüm Suriye halkının, huzur aradığına inanıyorum. Hem savaştan yoruldular. Hem de gerçekten artık kendilerini toparlamak istiyorlar. Sürekli mülteci oldukları o geçmiş dönemden kurtulmak istiyorlar.
Şu anda Şam yönetiminde olanlar, esasen “Beşar Esad diktatörlüğüne karşı çıktık” diyorlar. Baas rejiminin yaptığı kötülüklere, ve baskı politikalarına karşı çıktıklarını söylüyorlar. Eğer ona karşı çıktılarsa, zihniyetlerini, siyasetlerini, sistemlerini, ilişkilerini tamamen Suriye halkına huzur getirecek şekilde kurmalı ve ona göre inşa etmelidirler. Bölgesel güvenliği Suriye güvenliğinin büyük bir parçası olarak görüyorlar. Şam yönetiminin de bu temelde olması gerekiyor.
Rûdaw: Şam da böyle mi düşünüyor?
İlham Ahmed: Şu ana kadar tehdit veya saldırı yönünde bir adım görmedik. Tehdit ya da saldırı girişimi olmadı. Onların tutumunda da böyle bir işaret yok. Şimdiye kadar onların görüşünde böyle bir şey görmedik. Ama şunu da söylüyoruz; bu görüşmeler içinde Suriye’nin inşası için birlikte bir çözüme ulaşmalıyız. Yeni Suriye’yi birlikte inşa etmeliyiz, Suriye tek taraflı olmamalıdır.
Rûdaw: İlham Hanım, IŞİD hareketinin Irak’ta arttığını biliyorsunuz. IŞİD, Suriye ve Rojava’da güçlendi mi?
İlham Ahmed: Bir bölgeye yönelik saldırı olduğunda, IŞİD hızlı güçleniyor. Bu tehditler her zaman var gerçekten. IŞİD tutsaklarını hapishanelerden çıkarma veya kamplardaki IŞİD’in uyuyan hücrelerini organize etme çabaları var. Dolayısıyla bu tehdidin tamamen bittiğini söyleyemeyiz. Şam yönetiminin kontrolü altındaki bölgelerde bile IŞİD sembolleriyle dolaşan kişilerin görüntüleri görülüyor, Humus tarafında, çöl bölgelerinde, böyle hareketlikler var. IŞİD’in Suriye’de bittiğine ve hareketinin sona erdiğine inanmıyoruz.
Rûdaw: Yani tehlike hala var?
İlham Ahmed: Evet
Rûdaw: Sayın İlham Ahmed, Türkiye ile Demokratik Suriye Güçleri arasında görüşmeler var. Bu görüşmeler doğrudan mı yoksa ABD’nin aracılığı ile mi oluyor?
İlham Ahmed: Şam’la yapılan görüşmeler de dahil olmak üzere bu tür müzakerelerde ABD’nin belirleyici bir rolü var. Bu uzun süredir devam eden bir süreç ve sürekli çabalar mevcut. Biz buna inanıyoruz. Özellikle bizimle Türkiye arasında bir sükûnetın sağlanması, sorunları diyalog yoluyla çözebilmemiz için bir takım adımlar atıldı. Bu önemlidir.
Rûdaw: Türkiye ile hangi konularda anlaşmak istiyorsunuz?
İlham Ahmed: Türkiye ile özellikle ateşkes, gerilimin düşürülmesi ve savaşın sona erdirilmesi konularında anlaşmak istiyoruz. Öncelikli meseleler bunlardır. Bu konular önce gündeme gelmeli, üzerine konuşulmalı ve kalıcı hale getirilmelidir. Ne isteniyor, biz hangi adımları nasıl atabiliriz gibi sorular çerçevesinde bir diyalog başlamalıdır.
Rûdaw: Ateşkes talebinde mi bulunuyorsunuz?
İlham Ehmed: Şu anki durum daha iyidir, geçmişe kıyasla daha sakin bir ortam var. Karşı tarafın saldırıları yok, bu da olumlu bir gelişme. Biz bunu olumlu değerlendiriyoruz ve bu durumun kalıcı olmasını umut ediyoruz, geçici olmamasını istiyoruz.
Rûdaw: Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani Antalya’da Ahmed Şara ile bir görüşme yaptı. Bu görüşme Rojava ve Suriye’deki Kürtlerin hakları açısından ne kadar faydalı olabilir?
İlham Ahmed: Herkes, her yetkili, her başkan ya da temsilci Ahmed Şara bir araya geldiğinde, Kürtlerin haklarının anayasa başta olmak üzere çeşitli alanlarda çözüme kavuşmasını öneriyor. Bu durum diğer taraflar açısından da rahatlatıcı bir ortam yaratıyor ve daha serbest, özgür şekilde müzakere yapılmasına olanak tanıyor. Bu şekilde sorunların çözümü için bir zemin yaratılıyor. Özellikle Kürdistan Bölgesi ve Irak’ta bu konuda önemli bir deneyim var. Bu deneyim birçok zorlukla birlikte kazanıldı. Bu tecrübelerin diğer taraflara da aktarılması, onların teşvik edilmesi, çözüm yolları için örnek oluşturması ancak minnet ve takdiri hak eden bir gelişmedir.
Rûdaw: Beşar Esad rejiminin yıkılması ardından, Rojava’daki Özerk Yönetiminin ABD ve Avrupa ülkeleriyle ilişkileri güçlendi mi, zayıfladı mı?
İlham Ahmed: Şu ana kadar diplomatik ilişkilerde büyük bir fark oluşmadı, geçmişte olduğu gibi ilişkiler devam ediyor. Şam’la diyaloglarımızın başarılı bir şekilde ilerlemesi bir rol de söz konusu.
Rûdaw: ABD ve Avrupa ülkeleriyle olan ilişkileriniz iyi mi?
İlham Ahmed: Evet, ilişkilerimiz var ve iyi düzeyde. Biz bu ilişkilerin bundan böyle daha da iyiye gideceğine inanıyoruz.
Rûdaw: Kürdistan Bölgesi ile ilişkileriniz hangi düzeyde?
İlham Ahmed: Kürdistan Bölgesi ile ilişkilerimizde bir değişim var. Özellikle Rojava’da Kürt taraflarının birbirine yakınlaşması, anlaşması açısından Bölgenin hem rolü hem de verdikleri destek olumlu ve takdire şayandır. Umudumuz, bu girişimlerin somut sonuçlar doğurana kadar, daha güçlü bir role sahip olmaları yönündedir. Kürt tarafları arasında sorunların azaltılması, diyalogun güçlenmesi, tüm tarafların ortak hareket etmesi ve sorunların çözümünde yapılan paylaşımlar, verilen destekler bizim için oldukça değerlidir. Bu, Kürt toplumu üzerindeki baskıyı azaltıyor, moral ve güç kazanmalarını sağlıyor. Umuyoruz ki bu ilişki daha da ileriye taşınır ve güçlenir.
Rûdaw: Özerk Yönetimin Dış İlişkiler Dairesi Eş Başkanı Sayın İlham Ahmed, bu fırsat için çok teşekkürler.
İlham Ahmed: Biz de size teşekkür ederiz.
/rd/
