ABD ve Çin askeri stratejistleri, yapay zeka ile donatılmış hava ve deniz dronlarından oluşan filoların düşmanı alt etmek için arı sürüsü gibi birlikte çalışacağı yeni bir savaş türüne hazırlanıyor.
Bu senaryoya göre yüzlerce, hatta binlerce makine eşgüdümlü olarak savaşa girecek. Tek bir görevli onlarca drona hakim olabilir. Bazı dronlar keşif yaparken diğerleri saldırabilir. Bazıları, doğrudan bir emir yerine önceki programlamaya dayalı olarak bir görevin ortasında yeni hedeflere dönebilir.
Dünyanın yapay zeka süper güçleri ABD ve Çin, Soğuk Savaş dönemini anımsatan dronlu silahlanma yarışına girmiş durumda. Ancak dron teknolojisini kontrol altına almak nükleer silahları kontrol altına almaktan çok daha zor olacak. Dronların sürü halinde hareket etme yeteneklerini yazılımlar yönlendirdiği için kötü niyetli uluslar ve militanların kendi katil robot filolarını edinmeleri nispeten kolay ve ucuz olabilir.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), Çin’in Tayvan üzerindeki toprak hakkı iddiasına karşı caydırıcı bir unsur olarak ucuz dronların acilen geliştirilmesi için baskı yapıyor. Washington, bu alanda Pekin’in hızına yetişmekten başka çaresi olmadığını söylüyor. Çinli yetkililer ise yapay zeka destekli silahların kaçınılmaz olduğunu, Çin’in de bunlara sahip olması gerektiğini söylüyor.
Georgetown Üniversitesi Güvenlik ve Gelişen Teknolojiler Merkezi uzmanı Margarita Konaev, dron sürüsü teknolojisinin kontrolsüz yayılmasının “dünya çapında daha fazla istikrarsızlığa ve çatışmaya yol açabileceğini” görüşünde.
Bu alandaki tartışmasız liderler olarak Washington ve Pekin, dron sürülerinin askeri kullanımına sınırlamalar getirerek örnek oluşturabilecek en iyi donanıma sahip. Ancak aralarındaki yoğun rekabet, Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki askeri saldırganlığı ve Tayvan konusunda süregelen gerginlikler, işbirliği ihtimalini zayıflatıyor.
Askeri ihaleler dron sürüsü tekknolojisindeki rekabetine ilişkin ipuçları veriyor
Dronlar hem ABD hem Çin için yıllardır öncelikli bir konu. Her iki taraf da ilerlemelerini gizli tutuyor, bu nedenle hangi ülkenin daha avantajlı konumda ve ileride olduğunu anlamak zor.
Georgetown Üniversitesi’nde 2023 yılında yapay zeka ile ilgili askeri harcamalar üzerine yapılan bir araştırma, 2020 yılında sekiz ay boyunca hem ABD hem de Çin askeri kuvvetleri tarafından yapıldığı bilinen sözleşmelerin üçte birinden fazlasının mürettebatsız akıllı sistemler için olduğunu ortaya koydu.
Pentagon Ocak ayında küçük, insansız deniz “müdahale araçları” için ihale açtı. Şartnameler ordunun bu konudaki taleplerinin kapsamını yansıtıyor: Dronlar yüzlerce kilometrelik “tartışmalı deniz sahasından” geçebilmeli, küresel konumlandırma sistemi (GPS) olmadan denizlerde gruplar halinde çalışabilmeli, yaklaşık 500 kilogramlık yük taşıyabilmeli, düşman gemilere saatte yaklaşık 65 kilometre hızla saldırabilmeli ve bir hedefin kaçınma taktiklerine uyum sağlamak için “karmaşık otonom davranışlar” yürütebilmeli.
Tek bir kişinin kaç dron kontrol edebileceği net değil. Savunma Bakanlığı sözcüsü bu konuda bir açıklama yapmaktan kaçındı. Ancak yakın zamanda yayınlanan Pentagon destekli bir çalışma bu konuda bir ipucu sunuyor: Tek bir operatör, 2021’in sonlarında Fort Campbell, Tennessee’deki bir kara savaşı tatbikatında 100’den fazla ucuz hava ve kara dronundan oluşan bir sürüyü kontrol etmeyi başardı.
Birden fazla insansız hava aracının işbirliği yapmasını sağlayacak yazılımı geliştiren bir şirketin CEO’su verdiği bir röportajda teknolojinin hızla ilerlediğini söyledi.
ABD ordusu ve müttefikleri için bu teknoloji üzerinde çalışan Auterion firmasından Lorenz Meier, “Şu anda tek bir operatörün yarım düzine dronu yönetmesini sağlıyoruz” dedi ve bu sayının bir yıl içinde yüzlerce drona çıkmasının beklendiğini söyledi.
Çin ordusu geçen yıl onlarca dronun iletişimlerinin kesilmesinin ardından “kendi kendilerini iyileştirdiklerini” iddia etti. Resmi bir belgeselde dronların yeniden toplandıkları, kendi kendilerini yönlendirmeye başladıkları ve bir hedef üzerinde patlayıcı yüklü İHA’ları infilak ettirerek bir arama-imha görevini yardım almadan tamamladıkları belirtildi.
Bir yıl önce CIA Direktörü William Burns, Çin Komünist Partisi lideri Xi Jinping’in ordusuna işgal için “2027’ye kadar hazır olun” talimatı verdiğini söyledi. Ancak bu bir işgalin olası olduğu ya da ABD-Çin arasındaki yapay zeka silahlanma yarışının küresel istikrarsızlığı arttırmayacağı anlamına gelmiyor.
Henry Kissinger ölmeden önce uyarıda bulunmuştu
Eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger geçen yıl ölmeden hemen önce Pekin ve Washington’u yapay zeka silahlarının yayılmasını engellemek için birlikte çalışmaya çağırmış ve iki ülkenin elinde “dar bir fırsat penceresi” olduğunu söylemişti.
Kissinger, Harvard’dan Graham Allison ile birlikte kaleme aldığı yazıda “Yapay zeka kısıtlamalarının, bu teknoloji her toplumun güvenlik yapısına dahil edilmeden önce gerçekleşmesi gerekiyor” demişti.
Xi ve Başkan Joe Biden Kasım ayında yapay zeka güvenliği konusunda çalışma grupları kurmak için sözlü bir anlaşma yapmıştı. Ancak bu çaba, şu ana kadar otonom dronlar için silahlanma yarışında arka planda kaldı.
Araştırmacı William Hartung’a göre bu rekabet güven inşa etmeye ya da çatışma riskini azaltmaya uygun değil.
Hartung’a göre eğer ABD “tam gaz ilerliyorsa, Çin de büyük olasılıkla her ne yapıyorsa onu hızlandıracaktır”.
Uzmanlara göre Çin’in dron sürüsü teknolojisini ABD’nin düşmanlarına ya da baskıcı ülkelere sunma riski var. Bu teknolojinin çalınma riski de mevcut. Rusya, İsrail, İran ve Türkiye gibi bu teknolojiyi geliştiren diğer ülkeler de ellerindeki bilgileri yayabilir.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan Ocak ayında yaptığı açıklamada, bu bahar ABD-Çin görüşmelerinde yapay zeka güvenliğinin ele alınacağını söyledi. Savunma Bakanlığı ve Ulusal Güvenlik Konseyi, dron sürülerinin askeri kullanımının gündemde olup olmadığı konusunda yorum yapmadı.
Çin Dışişleri Bakanlığı ise yorum talebine yanıt vermedi.
“Beş yıl sürebilir”
Askeri uzmanlar, dron üreticileri ve yapay zeka araştırmacıları, tam kapasiteli, savaşa hazır dron sürülerinin beş yıldan önce sahaya sürülmesini beklemiyor. Ancak yine de bu alanda büyük atılımlar daha erken gerçekleşebilir.
“Çinliler şu anda donanım konusunda avantajlı. Bence biz yazılımda avantajlıyız” diyen ABD’li drone üreticisi Skydio’nun CEO’su Adam Bry, diğer kurumların yanısıra orduya, Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi’ne ve Dışişleri Bakanlığı’na da tedarik sağlıyor.
Çinli askeri analist Song Zhongping, ABD’nin “daha güçlü temel bilimsel ve teknolojik yeteneklere” sahip olduğunu söylüyor, ancak Amerika’nın avantajının “aşılması imkansız” olmadığını belirtiyor. Song ayrıca Washington’un bilgisayar çipi ihracatı kısıtlamalarının Çin’in dron sürüsü teknolojisinde ilerleme kaydetmesini etkileyeceği şeklindeki düşüncenin abartılı olduğu görüşünde.
Yapay zeka uzmanı Paul Scharre ise, rakiplerin eşitlik içinde olduğuna inanıyor.
Scharre, “Her ülke için önemli olan soru, bir dron sürüsünün nasıl etkili bir şekilde kullanılacağıyla ilgili” dedi.
/VOA/
