Yarım asırdır Suriye’de iktidar olan Baas rejimi çöktü. Beşar Esad ülkeyi terk etti ve Rusya’dan sığınma hakkı istedi. Peki kim kaybetti, kim kazandı? Suriye’nin ta Sovyetler Birliği döneminden müttefiki olan Baas yönetiminin düşmesi Rusya’yı nasıl etkiledi? Ve tabi 13 yıldır süren iç savaşta Esad rejimine askeri-politik büyük destek veren Moskova bu sondan nasıl etkilenecek?
BBC Rusya editörü Steve Rosenberg analizinde bu sorulara yanıt arıyor.
Rosenberg şu görüşlere yer veriyor:
Yaklaşık on yıldır Beşşar Esad’ı iktidarda tutan Rus ateş gücüydü.
Ta ki son 24 saatte yaşanan olağanüstü olaylara kadar.
Şam düştü, Suriye Devlet Başkanı devrildi ve Moskova’ya uçtuğu söyleniyor.
Rus haber ajansları ve devlet televizyonu, Kremlin’deki bir kaynağa dayanarak, Rusya’nın Esad ve ailesine “insani gerekçelerle” sığınma hakkı tanıdığını bildirdi.
Kremlin’in Suriye projesi birkaç gün içinde en dramatik şekilde çöktü ve Moskova’nın bunu engelleme gücü kalmadı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada, Moskova’nın “Suriye’deki dramatik olayları büyük bir endişeyle izlediğini” duyurdu.
Esad rejiminin devrilmesi Rusya’nın itibarına vurulmuş bir darbedir.
Rusya’nın 2015 yılında Devlet Başkanı Esad’ı desteklemek için binlerce asker göndermesinin temel amaçlarından biri, kendisini küresel bir güç olarak öne çıkarmaktı.
Bu, Vladimir Putin’in eski Sovyet coğrafyasının dışında, Batı’nın iktidarına ve egemenliğine karşı ilk büyük meydan okumasıydı.
Ve başarılı olduğu görünüyordu. 2017’de Başkan Putin, Suriye’deki Rusya’nın Hmeimim hava üssünü ziyaret etti ve görevin tamamlandığını ilan etti.
Rus hava saldırılarının sivil kayıplara yol açtığı yönündeki düzenli raporlara rağmen, Rusya Savunma Bakanlığı, Rus askeri operasyonunu izlemek üzere uluslararası medyayı Suriye’ye gönderecek kadar kendine güveniyordu.
Böyle bir seyahatte bir subayın bana Rusya’nın Suriye’de “uzun vadeli” olduğunu söylediğini hatırlıyorum.
Ama burada söz konusu olan sadece prestij değildi.
Suriye yönetimi, askeri yardım karşılığında Rusya’ya Hmeymim’deki hava üssü ile Tartus’taki deniz üssünü 49 yıllığına kiraladı.
Rusya, Doğu Akdeniz’de önemli bir dayanak noktası elde etmişti. Üsler, askeri müteahhitlerin Afrika’ya girip çıkması için önemli merkezler haline geldi.
Moskova açısından önemli bir soru: Peki şimdi o Rus üslerine ne olacak?
Esad’ın Moskova’ya gelişini duyuran açıklamada, Rus yetkililerin “Suriye silahlı muhalefeti” temsilcileriyle temas halinde olduğu da belirtildi.
Devlet televizyonu sunucusu, muhalefet liderlerinin Suriye topraklarındaki Rus askeri üsleri ve diplomatik misyonlarının güvenliğini garanti altına aldığını söyledi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, Suriye’deki üslerin “yüksek alarm durumuna” alındığını, ancak “şu anda bunlara yönelik ciddi bir tehdit bulunmadığını” iddia ediyor.
Beşşar Esad, Rusya’nın Orta Doğu’daki en sadık müttefikiydi. Kremlin ona çok yatırım yapmıştı. Rus yetkililer, onun devrilmesini Moskova için bir aksilik olarak sunmaktan başka bir şey yapmada zorlanacaklar.
Yine de uğraşıyorlar… ve günah keçisi arıyorlar.
Pazar gecesi Rusya devlet televizyonunun haftalık haber programında Suriye ordusu sert şekilde eleştirildi ve ordunun isyancılara karşı savaşmadığı iddia edildi.
Sunucu Yevgeny Kiselev, “Herkes Suriye yetkilileri için durumun giderek daha da dramatik hale geldiğini görebiliyordu” dedi.
“Ancak örneğin Halep’te mevziler neredeyse hiç savaşmadan teslim edildi. Müstahkem bölgeler birbiri ardına teslim edildi ve daha sonra hükümet birlikleri daha iyi donanımlı olmasına ve saldıran taraftan sayıca çok daha fazla olmasına rağmen buharlaştılar. Bu bir gizem!”
Sunucu, Rusya’nın “Suriye’de [arklı taraflar arasında uzlaşmayı her zaman umduğunu” iddia etti.
Ve son sözü:
“Elbette Suriye’de olanlara kayıtsız değiliz. Ancak önceliğimiz Rusya’nın kendi güvenliğidir. Özel Askeri Harekât bölgesinde yani Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı önemlidir. “
Burada Rus halkına yönelik açık bir mesaj var.
Rusya, Beşşar Esad’ı iktidarda tutmak için dokuz yıldır kaynak akıtmasına rağmen, Ruslara endişelenecek daha önemli şeyleri olduğu söyleniyor.
