Türkiye’de basın ve ifade özgürlüğü tartışmasında son halkalardan birisi internet ortamında arama motoru Google’ın algoritmasına yönelik eleştiriler.
VOA Türkçe’den Yıldız Yazıcıoğlu’nun haberi:
Gazete Duvar, ekonomik koşulların yanısıra “Google’ın yaptığı algoritma değişiklikleri kaynaklı reklam geliri kaybını” gerekçe göstererek Çarşamba günü yayın hayatını sonlandırdı. Gazete Duvar’ın kapanması kararı, Türkiye’de bağımsız ve alternatif niteliğindeki medya kuruluşları açısından ilk örnek olarak yorumlandı.
Artı Gerçek, BirGün, Diken, Ekonomim, Gazete Pencere, Kısa Dalga, Medyascope, T24 ve ilketv.com.tr medya kuruluşları tarafından Perşembe günü yapılan açıklamada, “Google’ın okur trafiği üzerinde ambargo uyguladığı ve bunun yıkıcı, hayati sonuçları olduğu” savunuldu.
Açıklamada, “Trafik akışı, ilk kez Ekim 2024’te ortaya çıkan ve yaklaşık 1 ay süren ambargonun ardından Ocak sonundan itibaren yeniden yok edildi. Google’ın ‘Keşfet’ ve ‘Haberler’ araçları üzerinden yönlendirilen okur trafiklerinin yüzde 98’i, bağımsız medya kurumlarının ağırlığını oluşturduğu çok sayıda haber sitesi için bir günde ortadan kaldırıldı. Algoritma değişikliği dahil hiçbir makul açıklaması olmayan bu ani ve büyük trafik kayıplarına karşılık tüm girişimlerimize rağmen Google ile sağlıklı ve sürekli bir muhataplık ilişkisi de kurabilmiş değiliz. Google tarafından görmezden gelinenlerin ağırlığını bağımsız medya kurumlarının oluşturduğu bu ‘yeni’ internet haber ekosistemi, kamuoyunun habere erişimini de zorlaştırıyor. Uzun vadede ise bu durum, zaten birçok baskı ile mücadele eden medya kurumlarının mali yapılarına geri dönülmez zararlar verme riski taşıyor” denildi.
Google aleyhine dava süreci başlıyor, reklam verenlere de çağrı yapıldı
Google yönetimine bu sorunlar için çözüm bulunması amacıyla ulaşılmaya çalışıldığını ancak kendileriyle gerekli düzeyde iletişim kurulmadığını dile getiren medya kuruluşları, Gazete Duvar’ın kapanmasıyla da “ne denli bir gerçek tehlike olduğunu” görmek gerektiği görüşünü paylaştı.
Gazete Duvar neden kapandı?
Medya kuruluşlarınca yapılan açıklamada, “Başta Rekabet Kurumu olmak üzere hem yerel hem uluslararası hukuk mercilerinde yapılacak başvurularımızla bu mücadeleyi sürdüreceğimizi ve Google’ın bütün dünya ile birlikte ülkemizde de yarattığı bu tahribatın ısrarlı takipçisi olacağımızı ilan ediyoruz” denildi.
Türkiye’deki üretici şirketlere dolayısıyla reklamverenlere de, “Gelirinizin önemli bir kısmını tüketiciye ulaşmak ve görünür olmak için internet reklamlarına aktarıyorsunuz. Ancak tüketiciyle en önemli buluşma noktalarından olan haber siteleri Google ambargosu yüzünden yüzde 90’a varan okur kayıpları yaşadığı için bu yatırım da hedefine ulaşmıyor. Sizleri, Google ve diğer teknoloji şirketleri bu tutumlarından vazgeçip, şeffaf bir şekilde ve yasal düzenlemelerle garanti altına alınmış̧ bir düzen kurulana kadar reklamlarınızı doğrudan ülkemizde yayın yapan medya kuruluşlarına yönlendirmeye davet ediyoruz” diye seslenildi.
Ayrıca okuyuculara da haber sitelerine doğrudan erişme ve medya kuruluşlarıyla dayanışma çağrısında bulunuldu.
“Google’a çok fazla güvenildi, oysa şirketler yeni dünya düzenine uyum sağlıyor”
İletişim Danışmanı Mehmet Şafak Sarı VOA Türkçe’ye değerlendirmesinde, bugüne kadar habercilik alanında rekabet halindeki bağımsız ve alternatif nitelikli medya kuruluşlarınca bu dev teknoloji şirketleri aleyhine somut şekilde birlikte hareket edilmesinde gecikme yaşandığı görüşünü paylaştı.
Google araçları gibi, internet ortamındaki gazetecilik araçları üzerine eğitmen olan Sarı, bağımsız medya kuruluşlarınca bu adımların atılmasını gerekli gördüğünü söyledi.
Google’ın, kuruluşundan bugüne kadar, dünyada içerikleri öne çıkarmada ve gazeteciliğe değer vermede farklı bir pozisyon sergilediğini ve Türkiye’deki haber kuruluşlarında da böyle olumlu izlenim yarattığını anlatan Sarı, “Google’a çok fazla güvenildi” dedi. Sarı, oysa bunun yerine hukuki çerçeve oluşturulması ve Google’a yazılı anlaşmalar yapılması gerektiğini savundu.
Sarı, “Dünyada paradigma değiştikçe sadece Google değil dev teknoloji şirketleri otoriter yönetimler ile yakın ve iyi ilişkiler kurmayı tercih ettiler. ABD’de X, Amazon, META’nın aldığı pozisyonları da görüyoruz. Mesela LGBTİ hakları kapsamında nefret söylemi üzerine önlemleri olan bu kuruluşlar artık bunları kaldırıyor. Mesela; teyit, doğrulama (fact checking) mekanizmalarını bir anda sona erdirdiler. Sosyal medya platformları da hakim yeni dünya düzeni dinamiklerine uygun bir pozisyon alıyor görünüyor. Türkiye’de bağımsız medya kuruluşları zaten yalnız bırakıldı. Google gibi şirketler ise, hükümet ile sorunsuz ilişki kurmak istediğinizde alternatif kuruluşlar ile ilişkileri azaltmayı tercih ettiklerini gözlemliyoruz. Bu konuda ne yazık ki veri sunamıyoruz. Çünkü Google’dan gerekli yanıtları, somut verileri alamıyoruz” dedi.
Bağımsız medya Google’a karşı eyleme geçmekte gecikti mi?
Mehmet Şafak Sarı, medya kuruluşlarına yönelik eleştirisini, “Ana gelir modelini tamamen kurumsal fonlara, Google üzerinden gelen etkileşime veya Basın İlan Kurumu’dan (BİK) gelecek ilana bağlayan bir medya yönetimi kurumu belirsizliğe itmiş demektir. Bizzat okurun kendisinden gelecek desteğe ve reklamcılık modeliyle para kazanır bir yatırım kurgulamadan girişilecek hiçbir iş sürdürülebilir olmuyor. Gazetecilik ‘Don Kişotluk’ yapmak değildir bana göre. Ki dünyada da böyle değil görünüşe göre” sözleriyle dile getirdi.
Gazete Duvar’ın kapanma noktasına gelmesi sürecinde yalnız kaldığı görüşünü paylaşan Sarı, “Bugünkü protesto metni doğru içeriğe sahip kuşkusuz. Google Türkiye’nin Türkiye bütçesine vergi vermediğini de unutmayalım. Ama buna rağmen tekel ve bu tekel olmuş şirket altında kendi haberlerini göstermeye çalışıyor. Bu bağımsız medya kuruluşları zaten siyasi anlamda baskı altında ve sermayesi de sınırlı. Google arama motorundaki öne çıkarma içerikleriyle ve Keşfet bölümündeki tercihleri Türkiye’de çok farklı. Bu durum Avrupa örneğinden çok farklı. Türkiye üzerinden çok para kazandıkları ama içerik kalitesine odaklanmadıkları bir yer görünüyor. Sabah ve Hürriyet gibi yıllara dayalı arşive sahip medya kuruluşları varken bir yandan da küçük bütçesiyle bağımsız kalmaya çalışan medya kuruluşları var. Bu algoritma süreçleriyle ilgili bu medya kuruluşları aslında çok öncesinde bunu yapmalıydı. Ama şimdi bu kararı almış görünüyorlar. Oysa Avusturalya ve bazı Kuzey Avrupa ülkelerinde Google, masaya gelerek medya kuruluşlarıyla anlaşmak zorunda kaldı. Köyde değneksiz gezmekte olan küresel çapta hareket kabiliyetine sahip bir şirket var. Google kendi sayfasında içerik kalitesi gibi beklentileriyle neleri nasıl öne çıkarabileceğine ilişkin açıklamalarda bulundu. Ama yine de Türkiye’de bir gafil avlanma durumu ortaya çıktı” diye konuştu.
Google sözcüsü ne dedi?
Adının açıklanmasını istemeyen bir Google sözcüsü, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, değişikliklerin tek tek internet sitelerini hedef almadığını ve genel olarak arama olanaklarını iyileştirmek üzere tasarlandığını söyledi.
Sözcü, “Arama sonuçlarını manipüle etmiyoruz ve etmeyeceğiz, ürünlerimizi değiştirmeyeceğiz ya da politikalarımızı belirli bir bakış açısını desteklemek ya da dezavantajlı hale getirmek için uygulamayacağız” dedi.
VOA Türkçe, Google Türkiye İletişim Direktörlüğü ile Kamu Politikası Birimi’ne ulaşarak, Gazete Duvar örneğiyle Google’ın algoritma değişikliğiyle medya kuruluşlarına gerekli reklam gelirlerini aktarmadığı ve tıklanma dolayısıyla okuyucu kaybına yol açmasına ilişkin eleştirilerle ilgili bilgi talep etmiş, buna karşılık Google’ın yazılı talep ettiği sorulara gerekirse yazılı yanıt verileceği aktarılmıştı.
