Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildiği 2018 yılından bu yana ekonomik göstergelerin büyük çoğunluğu olumsuz yönde ilerledi. Son beş yılda enflasyon tavan yaparken dolar kuru ve yakıt fiyatlarında büyük artış oldu.
Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan 24 Haziran 2018 seçimleri öncesinde “24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz.” vaadinde bulundu. Erdoğan 14-28 Mayıs 2023 seçimlerinde de ekonomi için parlak bir gelecek sözü verdi.
Ancak Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildiğinden bu yana dolar kuru ve mazot fiyatı yaklaşık 6 kat, gram altın fiyatı ise 10 kat arttı. 28 Mayıs seçimlerinden sonra da mazot fiyatı yüzde 126, dolar kuru yüzde 97 ve gram altın fiyatı yüzde 59 arttı. Politika faizi ise yüzde 8,5’ten yüzde 45’e çıkarak rekor kırdı.
31 Mart 2024 yerel seçimler öncesinde iktidar ve muhalefet partileri türlü vaatlerle vatandaşlardan oy almaya çalışıyor. Yerel seçim olmasına rağmen geçim derdi seçim kampanyalarında önemli bir yer tutuyor.
Euronews Türkçe cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilen Haziran 2018 ve Mayıs 2023’teki son cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra temel ekonomik göstergeleri karşılaştırdı.
Faiz yüzde 18’den yüzde 45’e çıktı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı politika faizi 24 Haziran 2018 seçimlerinden hemen önce yüzde 17,75 idi.
Seçim sonunda bu oran yüzde 24’e kadar çıksa da sonra kademeli düşüş ile 2020 yazında yüzde 8,25’e kadar geriledi. 14-28 Mayıs seçimleri öncesinde ise politika faizi yüzde 8,5 idi.
Mehmet Şimşek’in bakanlık koltuğuna oturmasıyla ‘yeni ekonomi modeli’ rafa kalkarken TCMB de faizi yüzde 45’e kadar çıkardı.
Erdoğan’ın Nisan 2013’te yaptığı “Biz göreve geldiğimizde faiz oranı yüzde 47 idi. Nereden nereye geldiğimizi hep birlikte görüyoruz.” paylaşımı faizlerin yüzde 45’e kadar dayanmasıyla sık sık yeniden paylaşılır hale geldi.
Dolar 4,6 liradan 30,7 liraya çıktı
Dolar kuru Türkiye’de halk arasında ekonomide istikrarın en önemli göstergelerinden birisi. Dolar kurunun artmasıyla neredeyse tüm mal ve hizmetlere zam geliyor.
TCMB verilerine göre Haziran 2018’de aylık dolar kuru ortalaması 4,6 lira idi. Mayıs 2023’te dolar kuru 15,6 liraya yükselirken seçimden sonra ise büyük bir artış yaşandı. Şubat 2024’te dolar kuru ortalaması 30,7 lira gerçekleşti.
Buna göre Haziran 2018’den bu yana dolar kuru yüzde 567 artış gösterdi. Mayıs 2023-Şubat 2024 arasında ise dolar kurundaki artış yüzde 97 oldu. Dolar kuru bu sürede neredeyse ikiye katlanmış oldu.
Mazot ve benzin fiyatı 28 Mayıs seçimlerinden sonra iki katını aştı
Akaryakıt fiyatları da halkı en doğrudan ilgilendiren göstergelerden birisi. Türkiye Petrolleri (TP) verilerine göre Haziran 2018 ile Şubat 2024 arasında mazotun litresi yüzde 637; benzinin litresi de yüzde 533 yükseldi.
Mayıs 2023-Şubat 2024 arasındaki artış da çok ciddi seviyeye ulaştı. Bu dönemde mazot fiyatı yüzde 126; benzin fiyatı da yüzde 105 artış gösterdi.
Haziran 2018’de mazotun litresi 5,7 lira iken bu fiyat Mayıs 2023’te 18,6 liraya; Şubat 2024’te ise 42 liraya çıktı.
Aynı zaman diliminde benzinin fiyatı da 6,2 liradan 19,8 liraya; sonra da 40,5 liraya yükseldi.
LPG fiyatı da Haziran 2018’de 3,5 lira iken Mayıs 2023’te 10,5 liraya; Şubat 2024’te de 21,1 liraya çıktı.
En büyük artış gram altında
Gram altın fiyatı ise cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde âdeta coştu. TCMB verilerine göre gram altının fiyatı Haziran 2018’de 191 lira idi. Bu fiyat Mayıs 2023’te bin 275 liraya; Şubat 2024’te ise 2 bin 32 liraya yükseldi.
Böylece Haziran 2018 ile Şubat 2024 arasında gram altının fiyatı yüzde 964 yükseldi. Mayıs 2023 ile Şubat 2024 arasındaki artış ise yüzde 59 oldu.
/euronews/
