Kürdistan Bölgesi’nde her gün 8 bin jeneratör ve 2 milyon taşıtın çevreye saldığı zehirli gazlar hava kirliğine ve insan sağlığına yönelik ciddi tehditler oluşturuyor. Araştırmacılar, jeneratör ve araçlarda kullanılan yakıtların da standart ölçülerde olmadığını ve bu yüzden daha fazla tehlikeli olduğuna dikkati çekiyor.
Rûdaw TV’de Renc Sengavi’nin sunduğu “Legel Renc” (Renc İle) programının bu defaki konusu Kürdistan Bölgesi’nde hava kirliliğine neden olan yakıtlar oldu.
Kürdistan Bölgesi’nde 5’ni kamu ve 3 bini özel sektöre bağlı toplam 8 bin jeneratörün yanı sıra günlük olarak dizel yakıtla çalışan 2 milyondan fazla araç havayı ve çevre kirliliğine neden oluyor.
Bir çok hastalığa neden oluyorlar
Dizel egsoz dumanında yer alan Siyah Karbon ve üzerinde bulunan poliaromatik hidrokarbon gibi kanserojen maddeler, solunum yolları ile akciğerlere ve oradan da tüm vücudun kan dolaşımına karışıyor.
Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı ve Dünya Sağlık Örgütü, dizel egzoz dumanında bulunan Siyah Kurumun insanda kesin olarak kansere yol açtığını ifade diyor. Siyah Kurum ayrıca; Kalp damar sistemi hastalıklarına, sinir sistemi hastalıklarına, KOAH ve Astım gibi solunum yolları hastalıklarına da yol açıyor.
Dizel taşıtlarının çevreye saldığı başka bir gaz olan Azot Oksitler de hem doğrudan solunum yollarına etkileri ile havayolu hastalıklarına hem de ortamda bulunan diğer kirleticiler ve oksijen ile güneş ışınlarının etkisiyle tepkimeye girerek ozon gibi diğer kirletici toksik maddelerin ortaya çıkmasına neden olurlar.
Sahte akaryakıtlar daha fazla zehirli gaz salıyor
Programa katılan Erbil Salahaddin Üniversitesi Kimya Bölümü başkanı Senger Salih, Kürdistan Bölgesi pazarlarında satılan dizelin büyük çoğunluğunun nafta ve motor yağıyla karıştırıldığını ve bunların Kükürt içeriğinin standart ölçülerden çok daha fazla olduğunu söyledi.
Salih, “Kürdistan Bölgesi’ndeki jeneratörlerde kullanılan mazotu araştırdık. Buna göre mazotun yüzde 95’e yakını seyreltilmiş, bir kısmı da nafta ve yanmış motor yağıyla karıştırılmış” dedi.
Seyreltilmiş yakıtın kullanıcı sağlığı ve çevre açısından tehdit oluşturduğunu belirten Salih, şu anda Kürdistan Bölgesi’nde kullanılan dizelin büyük bir kısmının “dizel bile sayılamayacağını” vurguladı.
Uluslararası standartlara göre dizel araçlarda kullanılan yakıt en fazla 50 ppm kükürt içermeli. Ancak Senger Salih, 2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre Kürdistan Bölgesi’nde satılan dizelde Kükürt oranının 25.000 ila 29.000 ppm arasında olduğunu söyledi.
Salih, “Uluslararası firmalar ve kendi özel jeneratörlerini koruyanların dışında Kürdistan Bölgesi’nde herkes kalitesiz mazot kullanıyor” diye konuştu.
Kanser vakalarındaki artışın bir nedeni de hava kirliliği
Süleymaniye Üniversitesi Doğal Kaynaklar bölümünden Prof. Dr. Salih Necib de motor tipleri ve katalitik konvertör eksikliğinin Kürdistan Bölgesi’ndeki hava kirliliğine katkıda bulunan diğer iki faktör olduğuna dikkati çekti.
Necib, “Bazı araba egzozlarından çıkan yoğun duman, kanser dahil 70’ten fazla hastalığa neden oluyor” dedi.
Kürdistan Bölgesi’ndeki hava kirliliğinin nedenini düşük kaliteli yakıt ve rafineri eksikliğine bağlayan Necib, “Petrol ve dizelin tüm bileşenlerini halk sağlığına ve çevreye en az tehdit oluşturacak şekilde ayırabilecek örnek bir rafineri yok” dedi.
Süleymaniye’de kanser teşhisi konan hastaların oranı son beş yılda sürekli artıyor.
2020’de yaklaşık 6 bin 300 kişiye kanser teşhisi konuldu. Bu sayı 2021’de 7 bin 900’ün üzerine çıktı, 2022’de ise 9 bin kişiye ulaştı. 2023’te Süleymaniye’de yaklaşık 10 bin kişiye kanser teşhisi konuldu.
Erbil’de hava kirliliği arttı
İsviçre merkezli IQAir’in verilerine atıfta bulunan Necib, Erbil’deki hava kalitesinin son aylarda sürekli olarak negatife doğru değiştiğini söyledi.
IQAir, başkent Erbil’in hava kalitesi endeksinin (AQI) 152 olduğunu tahmin ediyor; bu da genel halkın hava nedeniyle sağlık sorunları yaşamaya yatkın olduğunu gösteriyor.
İsviçreli şirkete göre Erbil’deki PM2.5 konsantrasyonu, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) yıllık hava kılavuz değerinden yaklaşık 11 kat daha yüksek.
Erbil’de hergün 2 bine yakın jeneratör çalışıyor ve ayrıca dizelle çalışan 200 binin üzerinde araç bulunuyor.
/rd/
