Gazze’de 15 aydır süren savaşta nihayet ateşkes sağlandı. Ateşkesin ne kadar uzun erimli olacağı ise halen belirsiz.
BBC’den Raffi Berg Gazze ateşkesine ilişkin bir analiz kalem aldı. Berg analizinde ateşkese ilişkin detaylı bilgiler paylaştı.
‘’İsrail hükümeti, Hamas ile Gazze’de ateşkes sağlanması ve Filistinli tutuklulara karşılık İsrailli rehinelerin serbest bırakılmasını öngören anlaşmayı onayladı.
Silahlı Filistinli grubun 7 Ekim 2023’te İsrail’e saldırmasıyla başlayan 15 aylık savaşta en önemli gelişme yaşandı.
Ateşkesin Pazar günü yerel saatle 08.30’da (GMT 06.30) başlaması beklenirken, İsrail’in Hamas’ın anlaşmanın ilk aşamasında serbest bırakılması planlanan 33 rehinenin isimlerini vermediğini açıklamasının ardından ateşkes 23.15’e ertelendi.
İsrail ile Hamas arasındaki ateşkes anlaşmasında neler var?
Anlaşmanın genel hatları ABD ve Mısır ile birlikte aracılık eden Katar tarafından Çarşamba günü duyuruldu. Ancak, İsrail ve Hamas müzakerecileri tarafından kararlaştırılan anlaşmanın tam ayrıntıları henüz resmi olarak duyurulmadı.
ABD Başkanı Joe Biden, anlaşmanın “Gazze’deki çatışmaları durduracağını, Filistinli sivillere çok ihtiyaç duyulan insani yardımı artıracağını ve rehinelerin 15 aydan uzun süre esaret altında kaldıktan sonra aileleriyle yeniden bir araya geleceğini” söyledi.
Hamas, Ekim 2023’te İsrail’e saldırdığında 251 kişiyi rehin aldı. İsrail, bunların yalnızca 60’ının hayatta olduğuna inanmasına rağmen, hala 94 kişiyi rehin tutuyor.
İsrail’in, rehineler karşılığında, bazıları yıllardır tutuklu bulunan yaklaşık 1000 Filistinli tutsağı serbest bırakması bekleniyor.
Ateşkes nasıl işleyecek?
Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman El Sani, İsrail ile Hamas’ın pazar günü yürürlüğe girecek üç aşamalı bir ateşkes üzerinde anlaştığını söyledi.
Anlaşmada şu ifadeler yer alıyor.
BİRİNCİ AŞAMA
ABD Başkanı Joe Biden, Çarşamba günü anlaşmaya varıldığını teyit ederken, ilk aşamanın 42 gün veya altı hafta süreceğini ve “tam ve eksiksiz bir ateşkes” sağlanacağını söyledi.
Şeyh Muhammed, Hamas’ın “sivil kadınlar, kadın askerler, çocuklar, yaşlılar, hasta ve yaralı siviller” de dahil olmak üzere 33 İsrailli rehineyi serbest bırakacağını söyledi.
Karşılığında ise İsrail hapishanelerinde tutulan “bir kısım” Filistinli tutuklunun serbest bırakılacağını sözlerine ekledi.
İsrail hükümet sözcüsü David Mencer, daha önce yaptığı açıklamada, aralarında çocukların da bulunduğu 33 rehinenin çoğunun hayatta olduğunun düşünüldüğünü ancak tamamının olmadığını belirtmişti.
Filistinli bir yetkili daha önce BBC’ye yaptığı açıklamada , rehinelerden üçünün ilk gün serbest bırakılacağını, geri kalan değişimin altı hafta boyunca düzenli aralıklarla gerçekleşeceğini söylemişti.
Biden, bu ilk aşamada İsrail askerlerinin Gazze’nin “tüm” nüfuslu bölgelerinden çekileceğini, “Filistinlilerin de Gazze’nin tüm bölgelerindeki mahallelerine dönebileceğini” söyledi.
Doha’daki müzakerelerde yer alan üst düzey bir Filistinli yetkili BBC’ye yaptığı açıklamada , anlaşma şartlarına göre Hamas polisinin resmi mavi üniformalarıyla Güney Gazze’den kuzeye yerinden edilmiş kişilerin hareketini, İsrail güçlerine yaklaşmaktan kaçınarak yöneteceğini söyledi.
Ayrıca personelin sadece kesinlikle gerekli olduğunda silah taşıması konusunda mutabakata varıldı.
Gazze’deki 2,3 milyon nüfusun neredeyse tamamı, İsrail’in bölge genelinde düzenlediği saldırılar ve geniş yerleşim alanlarına yönelik toplu tahliye emirleri nedeniyle evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Şeyh Muhammed ayrıca Gazze’ye insani yardım ulaştırılmasında da artış olacağını, her gün yüzlerce tırın bölgeye girişine izin verileceğini, ayrıca hastanelerin, kliniklerin ve fırınların onarılacağını söyledi.
Filistinli yetkili, ikinci ve üçüncü aşamalara ilişkin detaylı müzakerelerin ateşkesin 16. gününde başlayacağını daha önce açıklamıştı.
Biden, ateşkesin “müzakereler devam ettiği sürece” devam edeceğini söyledi.
İKİNCİ AŞAMA
Biden’a göre ikinci aşama “savaşın kalıcı olarak sona ermesi” olacak.
Erkeklerin de aralarında bulunduğu hayatta kalan rehinelerin, daha fazla Filistinli esir karşılığında serbest bırakılacağı bildirildi.
İsrail’in toplamda serbest bırakmayı kabul ettiği düşünülen 1.000 Filistinli tutukludan yaklaşık 190’ı 15 yıl veya daha fazla hapis cezasına çarptırılmış durumda.
İsrailli bir yetkili daha önce BBC’ye yaptığı açıklamada, cinayetten hüküm giyenlerin işgal altındaki Batı Şeria’ya serbest bırakılmayacağını söylemişti.
Ayrıca İsrail askerlerinin Gazze’den tamamen çekilmesi planlanıyor.
ÜÇÜNCÜ AŞAMA
Üçüncü ve son aşama ise Gazze’nin yeniden inşasını kapsıyor. Bu da yıllar alabilir. Ayrıca, rehinelerin cesetlerinin teslimi de söz konusu.
Anlaşmanın cevapsız kalan soruları neler?
Bu noktaya gelmek, aylarca süren zahmetli dolaylı müzakerelerin sonucunda oldu; bunun en önemli nedeni de İsrail ve Hamas’ın birbirlerine tamamen güvenmemesi.
Hamas, rehineleri serbest bırakmadan önce savaşın tamamen sona ermesini istiyordu; bu da İsrail için kabul edilemez bir şeydi.
Ateşkes anlaşması, şartları yerine getirilene kadar savaşı fiilen durduracak.
Ancak bunun savaşın tamamen bittiği anlamına gelip gelmeyeceği henüz belli değil.
İsrail’in temel savaş hedeflerinden biri Hamas’ın askeri ve yönetimsel yeteneklerini yok etmekti. İsrail bunu ciddi şekilde hasara uğratmış olsa da Hamas’ın hala faaliyet gösterme ve yeniden toplanma kapasitesi var.
Ayrıca hangi rehinelerin hayatta olup olmadığı, Hamas’ın hala kayıp olanların yerini bilip bilmediği de henüz bilinmiyor.
Hamas ise İsrail’in serbest bırakmayacağını söylediği bazı tutukluların serbest bırakılmasını talep etti. Bunların arasında 7 Ekim saldırılarına karışanların da bulunduğu düşünülüyor.
Anlaşma kapsamında kararlaştırılan oranların karmaşık yapısı göz önüne alındığında, ateşkesin hangi gününde kaç rehine ve tutuklunun takas edileceği henüz netlik kazanmadı.
İsrail’in, kendisi ile Gazze arasındaki tampon bölgeden belli bir tarihe kadar çekilmeyi kabul edip etmeyeceği, ya da oradaki varlığının belirsiz süreli olup olmayacağı da henüz bilinmiyor.
Ateşkesin kırılgan olma olasılığı ise muhtemeldir.
İsrail ile Hamas arasında daha önce yaşanan savaşları sona erdiren ateşkesler, çatışmalarla sarsıldı ve sonunda bozuldu.
Bu ateşkesin zamanlaması ve karmaşıklığı, küçük bir olayın bile büyük bir tehdide dönüşebileceği anlamına geliyor.
7 Ekim 2023’te neler yaşandı?
Hamas öncülüğündeki yüzlerce silahlı adam, İsrail’in güneyine eşi benzeri görülmemiş bir saldırı düzenleyerek sınır çitini aştı ve toplulukları, polis karakollarını ve ordu üslerini hedef aldı.
Yaklaşık 1.200 kişi öldürüldü ve 250’den fazla rehine Gazze’ye götürüldü. Hamas ayrıca İsrail’e binlerce roket attı.
İsrail, önce hava yoluyla, sonra da kara yoluyla büyük bir askeri harekatla karşılık verdi. O zamandan beri İsrail, Gazze’deki hedeflere kara, deniz ve hava yoluyla saldırırken, Hamas da İsrail’e roketlerle saldırdı.
İsrail’in saldırısı Gazze’yi harap etti ve ciddi gıda kıtlıklarına yol açtı, yardım en çok ihtiyaç duyanlara ulaşmakta zorlandı. Gazze’nin Hamas tarafından yönetilen sağlık bakanlığına göre, çoğunluğu sivillerden oluşan 46.700’den fazla insan İsrail’in saldırıları sonucu öldürüldü.
/BBC Word/
