Hasbey Köksal: Di zimanê Kurdî, zaravayê Kurmancîyê de cotepeyv-E-                    

KurdiYazarlar

Di zimanê Kurdî, zaravayê Kurmanciyê de jî ev kompeyv gelek zêdene. Taybeta van kompeyvan, bi du peyvan pêk tê. Herdu peyv tîpa “û” yê digire nav xwe , “û” karekî wak girêdek hildigire. Herdu peyv jî ji  “û” yê hêz digire yan jî hêz dide “û” yê.

Rêzenivîs: 6                                                                                           

                           E  

Elf û hetk

               Elf:1.Bi zorê, bi zorekî.

               Hetk:1. Hetek, hetik.

  1. Hetek, bê edep, çepel, nemerd, rezîl.
  2. Şerm, fedî, eyb, abrû, şeref.

Mane: Bi zorekî, bi zorê.

             Bi zor û heft belayan.

             Bi zehmetî.

Mînak:Hetanî me pêsîra xwe ji  elf û hetkê wî xilas kir rih ji me der ket.

Erd û ezman

                    Erd:1.Erazî, milk, war, ax, cih, der, mekan, mesken, lokal, cî, cîh, zevî, xak, xwalî.

                    Ezman:1. Asîman, esman. Zemînê jor.

Mane: Xak û asîman.

                  Zemînê jêr û zemînê jor.

Mînak:  Ji ber ba û tofanê erd û ezman  bûn yek.

Erd û zevî

                Erd: 1.Erazî, milk, war, ax, cih, der, mekan, mesken, lokal, cî, cîh, zevî, xak, xwalî.

                         Zevî:1.Erdê candinê. Axa ku dexlûdan lê tê çandin.

                         2.Erd, ax, zemîn, xak, xwalî.

Mane: Malên neguhêzbar.

Mînak: Erd û zevîyên bên e çandin, bi xêr û bereket dibin.

Erş û ferş

               Erş:1. Esmanê bilind. ( Tê bawerkirin ku rûniştgeha Xwedê ye.)

  1. Qata esîmanê nehan (nehemîn).

               Ferş:1. Kevirên pan. 

  1. Kevirê pan ên ku binê malê/xanî jê tê avakirin.
  2. Qapaxa kevir. 

Mane: Navbera erdê û qata nehan a  esîmanan.  

Mînak: Ji erdê hetanî erş û ferşê tu mafdarî.

Erz û eyal

                Erz:1. Şerm, rû.

  1. Erd, herd, ax, zemîn, erazî, milk, xak, xwelî.
  2. Qezenç, feyde, sûd, berjewendî.

               Eyal:1. Binemal, malbat.

Mane: Zarok.  

             Zar û zêç.

             Jin û zarok.   

Mînak: Meriv ji bo erz û eyalê xwe dijî.

Esl û fesl

Esl:1.Kok, binyat, bingeh, serekanî, orjîn, çavkanî, hîm.

  1. Binemal, nifş, nijad, ejdad, kanî, jêder, esil.

              Fesl:1.Liq, parçe, demsal, şax, beş,qism.

Mane: Nijad û rîçik.

             Rîç û rîçal.

Mînak: Çavê nijadeyên bê esl û fesl tim li talan û dagirkirinê ye.

Etalî û betalî

                     Etalî:1. Ewaretî, betalî, beredayî.

                     Betalî:1. Bêkarî, bêşixul, bêîş, destvalatî.

Mane: Betal û wetal.

             Bêkar, bêîş, bêxebat.

             Tortorî. 

 Mînak: Ew li ku, xebat li ku; kar û îşê wî etalî û betalî ye.

Eyb û ar

Eyb:1.Şerm, fêt, fihêt, namûs, şeref.

  1. Fedî, ar, erz, rûreşî, şermezarî.

                  Ar:1.Ard, arvan.

                  2.Şerm, fedî.

  1. Agir.

                  4.100 m2.

                  5.War, cih.

Mane: Rûreşî.

Mînak: Eyb û arên pîrê nayên bîrê.

Eyb û şerm

                  Eyb:1. Fedî,şerm, ar, rûreşî, şeref.

                  Şerm:1. Eyb, fedî, ar, erz.

Mane: Rûreşî.

Mînak: Eyb û şerme ku meriv li zimanê xwe xwedî dernekeve.

Ez û ez

          Ez:1. Kesê yekem ê yekjimar.

          Ez: bnr.”ez”. 

Mane: Pozbilind.

            Qure.

            Înad. 

Mînak:Ji bo berjewendiyê xwe tim dibêje ez û ez.

Eza û cefa

                Eza:1. Êş, êşandin, xemandin, azirandin.

                Cefa:1.Azar, êş, jan, ezyet.

                2.Zehmetkêşî, ked, renc.

Mane: Zehmetî.

            Biêş, xemgînî û ked.

Mînak:Sosina mala Zînê qey hindik eza û cefa kişand?

 

                                 

 

İlginizi Çekebilir

Halil Dalkılıç: Koronayê rindiyek kir!..
Rohat Alakom: Nivîseke Balkêş; Eznîva Reşîd berî 58 salan bi kurdî nivîsiye

Öne Çıkanlar