Eski HDP Milletvekili Kemal Bülbül, yerine kayyum atanan Dersim Belediye Eşbaşkanı Cevdet Konak’ın dedesi Hasan Hayri Bey’in 1925’te idam edildiğini belirten bir yazısını yeniden paylaştı.
Bülbül sosyal medya platformu X hesabından paylaşım yaparak Konak’ın dedesi olan Dersim Milletvekili Hasan Hayri Bey’in Kasım 1925’te idam edildiğini belirtti.
Hasan Hayri Bey’in idam edilme tarihi ile Dersim’e kayyım atanma tarihinin 23 Kasım olduğunu belirten Bülbül, “Dersim Belediyesi Eş Başkanı Sevgili Cevdet KONAK Aradı: ‘Dedemin idam edilme tarihi 23 Kasım 1925…’ dedi, Dersim Belediyesine KAYYUM DARBESİ de 23 Kasım 2024. Bu tarihte Cevdet Başkana darbe yapıldı!” bilgisini paylaştı.
Bülbül’ün paylaşımı şöyle:
“Dedesine İDAM: HASAN HAYRİ BEY Dersim Mebusu 25 Kasım 1925
Torununa KAYYUM: CEVDET KONAK Dersim Belediye Eş Başkanı 25 Kasım 2024
1881’de Dersim Hozat’ın Ağzunik/Akpınar Köyünde doğdu. Hozat Şeyh Hasanlı aşireti reisi Kankozade Murtaza Ağa’nın oğludur.
İlk ve orta öğrenimini Dersim’de okudu. 3.10.1886’da Harbiye Mektebi Aşiret Sınıfına alındı.
24.02.1898′de Süvari Teğmen rütbesiyle mezun oldu 4. Ordu emrine verildi. Siverek Aşiret Süvari Alayı‘na atandı. 3. Ü4. 1900′de 21 ve 23. 04. 1902′de 22. Süvari Alaylarında görevlendirildi. 1 Mart 1908′de bir süre açığa alındı. 27. 03. 1911′de yüzbaşılığa yükseldi. 16. Aşiret Hafif Süvari Alayı Bölük Komutanlığına tayin edildi. 2. 11. 1911′de Aşiret Süvari Müfettişliği 2. Karakilise Fırkası 14. Alay Bölük Komutanı oldu. İhtiyat Süvari 6. Alayda görevli iken 2. Ü2. 1916′dan itibaren kıdemli yüzbaşılığa yükseldi.
Dersim Ayaklanmasında, 20.08.1916′da binbaşı oldu.
Van Askerlik Şubesi Başkanlığında görevli iken Osmanlı Mebusun Meclisi’nin son dönemi için yapılan seçimde Dersim milletvekili oldu. Ancak kış şartları içinde İstanbul’a gelmesinin mümkün olmadığını 19. 02. 1920 tarihli telgrafıyla bildirmesi üzerine 4 Mart’ta izinli sayılmasına karar verildi.
Mecliste Sağlık ve Sosyal Yardım, dilekçe, iktisat ve Milli Savunma Komisyonlarında çalıştı.
Anadolu ve Rumeli Müdafaayı Hukuk Grubunun kurulmasında muhalefetteki II. Grupta yer aldı. Dönem içinde biri gizli oturumda olmak üzere konuşma yaptı. 13 soru ve yerel sorunlara dair 3 gensoru önergesi verdi. Ayrıca bir kanun önerisinde bulundu. Milletvekilliği I. Dönemde sona erince memleketine döndü.
19. 11. 1923 tarih ve 385 sayılı Kanun ile geçersiz sayılarak 2. 03. 1925′te askerlikten emekliye ayrıldı.
3. 02. – 31. 05. 1925′teki Şeyh Sait katliamında “Doğu illerinin bir kısmını Anavatandan ayırarak bağımsız bir Kürt Devleti kurulmasını hedef alan ayaklanmacılara yardım suretiyle eylemlerine katıldığı” savıyla tutuklandı. Doğu İstiklal Mahkemesinde yapılan yargılamda idam cezası verildi. Ailesi KANKO soyadını almıştır.”
Hasan Hayri Bey, Osmanlı Meclis-i Mebusan’nda 4. Dönem, TBMM’de I. Dönem Dersim Mebusluğu yaptı. Diyarbakır’da, Mustafa Kemal’in, Kürtlerden oluşan koruma taburunun komutanı idi. Mustafa Kemal’in isteği üzerine TBMM’ne, Kürt giysileriyle gitti. Mustafa Kemal’in isteği üzerine Kürt Giysileriyle konuşma yaptı. 1923’te Lozan Konferansı’nın, Türklerle dayanışma telgrafı çeken Kürt mebustur!
Hasan Hayri bu dönemi şöyle anlatır;
“Kürtlerin, Türklerden ayrılmak isteyip istemedikleri konusunda bir soru ortaya atılmıştı. 1922′de bir telgrafla Millet Meclisi’nden soruldu. Gizli bir oturumda, Mustafa Kemal, Kürt mebuslarının “Fikrini öğrenmek istemişti. Söz aldım, Kürtler ‘in Türklerden ayrılmayacaklarını açıklayarak, bu sözlerimi tarihten ispata çalıştım. Son derece memnun kalan Mustafa Kemal, sevincinden ayaklarını yere vuruyor ve beni çılgınca alkışlıyordu. Hatta ertesi gün Kürt milli kıyafetiyle Meclis’e gelmemi benden rica etti. Ben ve diğer Kürt mebus arkadaşlarım, ertesi gün Kürt Milli kıyafetiyle Meclise geldik ve Lozan Konferansı’na telgraflar çekerek Kürtlerin, Türklerden ayrılmayacağını bildirdik!”
Kürtçe, Türkçe, Fransızca, Arapça ve Farsça bilen Hasan Hayri Bey “İKİ SUÇTAN” yargılandı;
1. TBMM’ye Kürt kıyafetleriyle gelmek ve gelmeye teşvik etmek, Kürtçülük yapmak…
2. Şey Sait “Ayaklanmasına” destek vermek…
Ve İstiklal Mahkemesinin Kararıyla 1925’te idam edildi…
Oysa Hasan Hayri Bey’e meclise Kürt kıyafetleriyle gelmesini, konuşma yapmasını Mustafa Kemal söylemişti!
Dersim Soykırımında Ağzonik Köyüne yapılanlar;
1. Ağzonik ve Sekedek ile diğer birkaç köy 17 Ağustos 1938’de yakıldı. Buradan erkek, kadın ve çocuk olmak üzere 281 kişi batıya sürgün edildi.
2. Dersim Soykırımı 1938 yılında Ağzunik Köyü 3 nolu yasak bölgede 12 kişi Kango ailesinden olmak üzere70’i çocuk, 170 kişi katledilmiş ve 17 Ağustos 1938’de Ağzunik Köyü yakılmıştır.”
