AB Komisyonu Avrupa’nın enerji maliyetlerini düşürmek istiyor, ancak bunu yaparken bir yandan da eskiyen elektrik iletim ve dağıtım şebekesine büyük yatırımlar yapılmasının teşvik edilmesi ve giderek artan bir şekilde dış saldırılara karşı kırılganlığın azaltılması gerekiyor.
AB, elektrifikasyonu fosil yakıtlara, özellikle de Rusya’dan gelen petrol ve gaza bağımlılığı azaltmanın kilit yolu olarak belirlemişti, ancak bu hafta Polonya’nın Brüksel’deki daimi temsilciliği tarafından düzenlenen bir etkinlikte konuşan AB yetkilileri daha doğrudan bir tehdide işaret etti.
Enerji altyapısı savaşlarda her zaman önemli bir hedef ve Ukrayna altyapısı Rusya’nın Şubat 2022’deki işgalinden bu yana sürekli bombardıman altında. Ancak Baltık Denizi’ndeki denizaltı kablolarına yapılan sabotaj, AB’nin kendi enerji ağının kırılganlığını ortaya koyuyor.
Avrupa İletim Sistemi Operatörleri Ağı (ENTSO-E) Başkan Yardımcısı Asta Sihvonen-Punkka, 26 Mart Çarşamba günü düzenlenen politika forumunda yaptığı konuşmada, “Bu tehditler artık bize daha yakın hale geliyor ve altyapının güvenliğini ve dayanıklılığını nasıl arttıracağımıza gerçekten dikkat etmemiz gerekiyor,” dedi.
Sihvonen-Punkka ayrıca, yavaş tedarik zincirleri ve uzun teslim süreleri nedeniyle hasarlı enerji altyapısını onarmak için gereken kablo ve bileşenlere erişim sorununa da işaret etti.
Sihvonen-Punkka, “Hasarlı kabloyu onarmak için şu anda yedeğimiz var. Ancak daha fazla kablo sipariş etmek için teslim süresi yaklaşık yedi yıl. Bu gerçekten çok uzun,” dedi. “Dolayısıyla bu konuda gerçekten savunmasız olduğumuzu düşünüyorum.”
Finlandiya’nın ulusal iletim şebekesi operatörünün CEO’su konuşurken, Avrupa Komisyonu, AB’nin kendi enerji güvenliği stratejisine “Ukrayna’nın işgalinden çıkarılan dersleri dahil etmesini” öneren daha geniş bir Hazırlık Birliği Stratejisi yayınladı.
Bundan önce, 2025 yılı sonlanmadan enerji güvenliğini sürdürmek için gereken kritik ham maddeleri, bileşenleri ve teknolojileri içerecek bir stoklama stratejisi hazırlanacak.
AB’nin enerjiden sorumlu düzenleyici kurumunun direktörü Christian Zinglersen, Avrupa genelinde kullanılan bileşen ve ekipman türlerini standartlaştırmanın daha verimli olacağını söyledi, ancak sisteme “daha fazla gevşeklik ve fazlalık” eklemenin – kapasite fazlası veya yedek altyapı anlamına gelen – önemli maliyetler getireceği konusunda uyardı.
Zinglersen, “Ama aynı zamanda pek çok ülkede GSYH’nin yüzde üç, dört ya da beşini güvenlik ve savunmaya aktarıyoruz. Öyleyse bu neden radikal bir şekilde farklı olsun?” diye sordu.
Fiyat sorunu
AB’nin son derece karmaşık elektrik piyasası, büyük fiyat artışlarının yanı sıra, AB yetkililerinin de tartışma sırasında kabul ettiği gibi, elektrik şebekesine, özellikle de sınır ötesi yüksek enerji nakil hatlarına yatırım yapmamakla suçlanıyor.
AB’nin enerjiden sorumlu genel müdürü Ditte Juul-Jorgensen, “Daha fazla yatırıma ihtiyacımız olduğu bir gerçek,” dedi. “Yatırımlar çok yavaş, şebekelerin ve altyapının yaygınlaştırılması çok yavaş oldu,” dedi.
Ayrıca, AB’nin on yıllık bir döngüde işleyen “aşağıdan yukarıya” planlama sisteminin “ihtiyaç duyulan tüm altyapıyı ve sınır ötesi ara bağlantıları yakalayamadığını” söyleyen Juul-Jorgensen, geçen yıl güneydoğu Avrupa’da görülen “dramatik fiyat zirvelerine” işaret etti.
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’in geçtiğimiz Eylül ayında Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen’e yazdığı mektupta Macaristan’da megavat saat başına fiyatların 1.000 euroya yaklaştığı, komşu Avusturya’nın ise sadece 61 euro ödediği ve AB çapında bir tek pazar olması gereken sistemde kaosun zincirleme yayıldığı piyasa çalkantılarına atıfta bulunuyordu.
‘Siyasi açıdan kabul edilemez’
Miçotakis, “O kadar karmaşık ve şeffaf olmayan bir sistem ki, herhangi bir noktada ve zamanda fiyatları neyin yönlendirdiğini tam olarak anlamak neredeyse imkansız,” diyerek sistemi suçladı ve hükümetinin vatandaşlarına fiyatların neden yükseldiğini açıklayamamasının “siyasi olarak kabul edilemez” olduğunu söyledi.
Enerji Komiseri Dan Jørgensen tarafından geçen ay açıklanan ‘uygun fiyatlı enerji eylem planı’ çerçevesinde, AB yürütme organının yaz aylarından önce Avrupa genelinde şebeke tarifelerinin uyumlaştırılmasına yönelik bir plan sunması ve gerekirse mevzuatla desteklemesi bekleniyor.
Komisyon’un istatistik ofisi Eurostat’tan alınan veriler, elektrik faturalarının şebeke maliyetlerini karşılayan kısmında Lüksemburg’da sıfıra yakın, Almanya, Macaristan ve diğerlerinde yüzde 30’un üzerinde olmak üzere büyük farklılıklar olduğunu gösteriyor.
AB yürütme organı, 2023’ün sonlarında yayınladığı bir eylem planında, yenilenebilir enerjinin yaygınlaştırılması ve büyük ölçüde fosil yakıtlara dayanan ısınma ve ulaşım gibi alanların elektrifikasyonuna yönelik çeşitli hedefler doğrultusunda şebekenin modernize edilmesi için yalnızca gelecek on yılın geri kalanında 584 milyar Euro’luk yatırıma ihtiyaç duyulacağını öngördü.
Komisyon’un önümüzdeki yılın başlarında daha kapsamlı bir ‘şebeke paketi’ni masaya yatırması planlanıyor. Bu paket, ekonomi genelindeki elektrifikasyon oranını (Avrupa’nın toplam enerji tüketiminde elektriğin payı) bugün yüzde 21,3’ten 2030’da yüzde 32’ye çıkarma hedefiyle uyumlu olacak.
Avrupa Sayıştayı’nın önümüzdeki hafta Avrupa’nın 11,3 milyon kilometrelik elektrik şebekesinin durumu ve AB’nin bugüne kadar şebekenin bakımı ve iyileştirilmesi için verdiği desteğin etkinliğine ilişkin bir rapor yayınlaması planlanıyor.
/euronews/
