2016’da Nobel Edebiyat ödülü Bob Dylan’a verildiğinde kamuoyu bu kararı şaşkınlıkla karşılamıştı. Dylan, müzisyendi ve görünürde yazımsal bir işi yoktu. Nobel komitesi ödülün gerekçesini açıklarken, Dylan’ın müzik ile edebiyat arasında geliştirdiği işbirliğine dikkat çekmiş ve Dylan’ın edebiyata yatkın olan tutumundan dolayı seçildiğini belirtmişti.
Dylan’ın uzun yıllara dayanan zengin bir repertuarı ve duygu dolu bir sesi vardı. Bunun yanında toplumsal gelişmelere olan ilgisi ve geçmiş kültürel angajmanları önemsemesi ödülün diğer gerekçeleri olarak açıklanmıştı. Aslında Dylan ve benzeri birçok sanatçı, Klasik Caz, Blues Caz, Folk ve Rock müzik gibi grup geleneğinden gelen yetkinliklerini, Popstar kavramının yükselmesi nedeniyle stüdyo çalışması ile sınırlandırmıştı. Nobel komitesinin yaptığı şey bu çalışmaların halka yeniden arzıydı bir bakıma. Komite, geleceğin sanatsal normlarını gözlemlerken edebiyatın kapsama alanını müzikle test etmek istemişti.
Müzik ve edebiyatın işbirliği deyince Bob Dylan kadar şanslı olmasada bu yıl 50. Sanat Yılını bir dünya turnesi ile kutlamaya hazırlanan Şivan Perver’in kültür sanat hayatımızda üstlendiği rol aklıma geldi. Her ne kadar siyasi çaresizliğimiz ve çelişkilerimiz Perwer’i salt politik bir sembol haline getirsede, Perwer’in kimi albümleri birer edebiyat manzumesi sayılır. Perwer’in Kürdistan’da yarattığı duygu ve düşünce atmosferinin arkasında dört parçadan şair, besteci ve dengbêjlerin imzaları da vardı.
M.E. Bozarslan, Cegerxwîn, Mihemed Şêxo, Nalî, Fuad Ehmed, Arif Cizrawî, Êzdin Perwer, Elî Heyder Qeytan, Rojen Barnas, Xemgin, Mehmud Baksi, Seydayê Tîrêj, Alan Botî , Sebri Botî ,Hemin Mihebadî, Meryemxan, Zahiro, Heras Qamişlokî, Koyê Berz ve Mehmet Bayrak gibi tanınan kişilerin şiirsel katkıları ve Dilşad Seid gibi bir maestronun dayanışması da söz konusuydu.
Elbette Perwer’in kendi imzasını taşıyan ve söze yeniden ruh kazandıran olağanüstü yorumu tartışmasızdı ama Kürdistan gibi dil ve kültürel kaynakları yasaklı olan bir yerde ulusun edebi refleksleri olmadan yarım asrın dolu dizgin geçmesi kolay değildi. İlk albümü Govenda Azadixwazan (1975) ile müzik dünyasına merhaba diyen Perwer, bu tarihten itibaren Kürdistan’daki her evin duygusal, sosyal ve siyasal hassasiyetini etkileyen çok sayıda kaset çıkardı. Kadını erkeği, genci yaşlısı, aşığı abdalı , dincisi ateisti, zengini fakiri fark etmeksizin her kesimden bir Şivan hayranı doğuran bu süreç, çoğumuzun tanıklığı ile geçti.
Onun elli yıllık sanatsal serüveni Kürdistan tarihinin elli siyasi tonu oldu âdeta. Ağrı ve Dersim başkaldırısının üstündeki inkar perdesini sesiyle araladı. Enfal ve Halepçe’de devletlerin bürokratik sansürüne takılan jenosidin haberini ülkenin dört bir yanına o ulaştırdı. Diyarbakır hapishanesinden yükselen Kürdi inanç ve idrakin sırrını o besteledi. Her albümünü ulusal bir külliyata çevirirken, dört parçanın ruhuna seslendi. Dengbêjliğin çetin kılamlarını söylerken, yanına enstrümantal müziği koymaktan çekinmedi.
Kürt kalarak uluslararası müzik piyasasına girebilen nadir kişilerden biri oldu ama ününü ulusa mal etme inceliğini hep gösterdi. Sınıfsal hassasiyetini dile getiren söylemlere torpil geçerken, bu ideolojisini tarihsel realite saydı. Sömürgeciliğin kıskacındaki Kürt sosyal sınıflarını fazladan eleştirirken, proletaryanın uzaktan çalınan namelerini tek doğru sandı. Buna rağmen en büyük alkışı geleneksel Kürt tabakasından alırken, Kürt proleterlerin tehditlerinden hiç kurtulmadı.
Bir Kürt ikonu olarak dünya müzik tarihine geçerken, Kürdistan hayalinin sürgünde yetiştirdiği bir kaç sanatçıdan biri olmayı başardı.
Hala milyonlarca insan tarafından dinleniyor ve her kılamı yeni çıkmış gibi taptaze duygularla dolu. İlk kez bir Kürt sanatçısı ölmeden ve kimsesiz kalmadan sanatsal başarısını kutluyor.
Eksiği ve fazlasıyla 50. Sanat Yılı kutlu olsun.
İyi pazarlar.
Not: Şivan Perwer’in şiirlerini bestelediği kişilerin listesini araştırmacı yazar Abdullah İncekan’ın, Efsaneya Zindî -Şivan Perwer adlı kitabını dikkate alarak çıkardım.
