Olay 37 yıl önce yaşandı. Sadece Hindistan’da değil dünyada da büyük yanak uyandırdı. Dünya basını genç bir kadının ölen kocasının yakıldığı ateşe atılıp katledilmesini manşetlere taşıdı. Ancak açılan dava halen sonuçlanmış değil. Konuya ilişkin BCC Delhi muhabiri Geeta Pandey ilgi çekici bir haber/analiz yazdı.
‘’37 yıl önce, Hindu inancına göre sati adı verilen bir uygulamayla, genç bir dul kadın kocasının cenaze ateşinde yakılarak öldürüldü.
Roop Kanwar’ın hikayesi, son mahkemede onun ölümünü yücelteme suçlmasıyla hakkında dava açılan sekiz kişin beraat etmesiyle tekrardan manşetlere taşındı.
Sati ilk olarak 1829 yılında İngiliz sömürge yöneticileri tarafından yasaklandı, ancak uygulama Hindistan’ın 1947’deki bağımsızlığından sonra bile devam etti. Kanwar, Hindistan’ın son satisi olarak kabul edilir.
Ölümüyle ilgili öfke, Hindistan hükümetini, uygulamayı yasaklayan ve onun yüceltilmesini de yasaklayan sert bir yasayı Sati Yasasıbı 1987 yılında çıkarmak zorunda kaldı. Sati yapan veya buna yardım edenler için ölüm veya müebbet hapis cezasını zorunlu kıldı. Ancak yıllar geçtikçe, Kanwar’ın ölümünde ve ardından gelen yüceltmede yer aldığı iddia edilen herkes mahkemeler tarafından aklandı.
Geçtiğimiz hafta verilen karar da öfkeye yol açtı; kadın örgütleri ve aktivistler, onun ölümünden dolayı kimsenin hesap vermemiş olmasından endişe duyduklarını dile getirdiler.
Rajasthan’daki on dört kadın grubu, Başbakan Bhajan Lal’e, hükümetin emri yüksek mahkemede sorgulamasını ve ayrıca Sati’nin yüceltilmesini engellemek için her türlü girişimi yapmasını sağlamasını isteyen bir mektup yazdı. Bu kadar uzun bir gecikmeden sonra gelen bu beraatlar, “sati yüceltme kültürünü güçlendirebileceğine” dikkat çektiler.
Sekiz sanığın avukatı BBC’ye yaptığı açıklamada, sanıkların “aleyhlerinde hiçbir delil bulunmadığı” için beraat ettiklerini söyledi.
Rajasthan Adalet Bakanı Jogaram Patel’e hükümetin karara itiraz etmeyi planlayıp planlamadığını sordum.
“Henüz kararın bir kopyasını almadık. Bunu avantajları ve dezavantajları açısından inceleyeceğiz ve sonra itiraz edip etmeyeceğimize karar vereceğiz,” dedi bana.
Hükümetin daha önceki beraat kararlarına neden itiraz etmediği sorulduğunda, bu davaların kendisinden önce yaşandığını ve ayrıntılardan haberdar olmadığını söyledi.
4 Eylül 1987’de Deorala köyünde 18 yaşındaki gencin ölümü büyük bir halk gösterisiydi. Yüzlerce köylü tarafından izlenen olay, Rajasthan ve Hindistan için bir leke olarak tanımlandı.
Kocasının ailesi ve üst kast Rajput topluluğundan gelen diğerleri, Kanwar’ın kararının Sati geleneğine uygun olduğunu ve gönüllü olduğunu söyledi.
Gelinliğini giydiğini ve yedi aylık kocası Maal Singh’in cenaze ateşine tırmanmadan önce köy sokaklarında bir geçit yaptıklarını söylediler. Daha sonra kocasının başını kucağına koydu ve yavaşça yanarak ölürken dini ilahiler okudu, diye eklediler.
Gazeteciler, avukatlar, sivil toplum ve kadın hakları aktivistleri tarafından ve başlangıçta Kanwar’ın ebeveynleri tarafından bile itiraz edilen bir iddiaydı. Aile Eyalet başkenti Jaipur’da, köyden sadece iki saat uzaklıkta yaşıyorlardı ancak damadının ölümünü ve kızlarının yakılmasını ertesi günkü gazeteden öğrendiler.
Ancak daha sonra kızlarının eyleminin gönüllü olduğuna inandıklarını söylediler. Eleştirmenler, ailenin ifadesini geri çekmesinin nedeninin Rajput topluluğunu “oy bankası siyaseti” için harekete geçirmek amacıyla kullanan güçlü politikacıların baskısı altında olduğunu söyledi.
Kanwar’ın ölümünü izleyen günlerde her iki taraf da yüksek sesli protesto gösterileri düzenledi.
Olay, aktivistlerin adalet için protesto gösterileri düzenlemesi, Kongre liderliğindeki eyalet hükümetini eleştirmesiyle ve Rajasthan başyargıcına kutlamaların yasaklanması çağrısında bulunan bir mektup gönderilmesiyle yaygın bir kınamaya yol açtı.
Mahkeme yasağına rağmen, Kanwar’ın ölümünden 13 gün sonra 200.000 kişi, çerçevelenmiş fotoğraflarının ve posterlerinin satıldığı bir törene katıldı ve Deorala’yı karlı bir hac alanına dönüştürdü . Kısa bir süre sonra, iki ayrı rapor Kanwar’ın “köylüler tarafından sati yapmaya zorlandığı” ve yakılmasının “gönüllü olmaktan uzak” olduğu sonucuna vardı.
Olaydan üç hafta sonra üç kişilik bir ekiple köyü ziyaret eden gazeteci Geeta Seshu, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Sahadaki durum gergin ve tehlikeliydi” dedi.
“Rajput Sabha tüm yeri ele geçirmişti ve atmosfer çok gergindi. Roop’un öldüğü yer kılıç kullanan genç adamlarla çevriliydi. Etrafında daireler çizerek dönüyorlardı ve bizim görgü tanıklarıyla konuşmamız çok zordu.”
Ancak üçlü, Yargılama Ateşi adlı suçlayıcı bilgi toplama raporuna giren köylülerden bazı ifadeler almayı başardı .
“Sati hazırlıkları, Maal Singh’in cesedinin sabah köye getirilmesinden hemen sonra başladı. Bunu sezen Roop, evden kaçtı ve yakındaki tarlalara saklandı,” diye yazdılar.
“Bir ahırda korkuyla büzülmüş halde bulunmuş ve sürüklenerek getirilmiş. Yolda, Rajput gençleri tarafından etrafı sarılmış ve dengesiz bir şekilde yürüdüğü bildiriliyor. Ayrıca ağzından köpükler saçtığı da görüldü bu da uyuşturulmuş olabileceği anlamına geliyor.’’
Raporda, “Ateş yakıldığında dışarı çıkmak için mücadele etti, ancak kütükler, hindistancevizleri ve onu tekrar ateşe iten kılıçlı gençler tarafından aşağı doğru bastırıldı. Görgü tanıkları polise onun bağırdığını ve yardım için ağladığını duyduklarını bildirdi” denildi.
Seshu, “Bunu cesaret ve fedakarlık diliyle anlatabiliriz ama bu korkunç bir cinayetten başka bir şey değildi” dedi.
Kanwar’ın anne babası ve kardeşleriyle tanıştığında “öfkeli ve kavga etmeye istekliydiler. Ancak daha sonra toplum liderlerinin baskısı altında duruşlarını değiştirdiler” diyor.
En büyük ağabeyi Gopal Singh buna itiraz ediyor ve BBC’ye ilk başta kötü niyetli bir oyun olduğundan şüphelendiklerini söyledi. “Ancak Deorala’da yaşayan teyzelerimiz bize bunun Roop’un kararı olduğunu söyledi. Bu yüzden ailedeki büyükler bunu bırakmaya karar verdi. Üzerimizde hiçbir baskı yoktu.”
Singh daha sonra Kanwar’ın yakılmasını desteklemek için kurulan bir komite olan Sati Dharma Raksha Samiti’ye katıldı ve yardımcı şefi oldu. Sati’nin yüceltilmesi yasadışı hale getirildikten sonra, grup isminden Sati kelimesini çıkardı. Sati’yi yüceltme suçlamasıyla 45 gün hapis yattığını ancak Ocak 2004’te “delil yetersizliği” nedeniyle beraat ettiğini söyledi.
Seshu, olaydan sonra köyü ziyaret ettiklerinde genel kanaatin “Sati olur, kadınlar yapar” yönünde olduğunu söyledi. Polis ve idareler kutlamalara o kadar ortaktı ki kanıt toplamak veya sorumluluğu belirlemek için gerçek bir çaba sarf edilmedi.
En trajik olan ise, Kanwar’ın ölümünün Rajput toplumu tarafından politik çıkar sağlamak ve para kazanmak için bir seferberlik gücü olarak kullanılmasıydı.
“Destekçiler, sitede bir tapınak inşa etmek istediler ancak Sati yüceltmeyi yasaklayan yeni yasa, tapınak inşa etmeyi veya ziyaretçilerden para toplamayı da yasakladı. Şimdi bu beraat kararı, bu yere dini turizmin yeniden canlanmasının kapılarını açabilir.”
Bu haklı bir endişe. Deorala’da, Kanwar’ın öldüğü köyün kenarındaki yer, yıllar sonra bile hâlâ bazı ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
Bir yıl önce çekilen bir fotoğrafta, küçük bir tuğla yapının altına yerleştirilmiş, Kanwar ve kocasının çerçeveli resminin önünde bir lamba yakan bir aile görülüyor. Resim, kırmızı ve altın rengi bir eşarpla örtülü.
Ancak Kanwar’ın tanrılaştırılmasına rağmen Hindistan’ın son Satisi için adalet şansı zayıf kalmaya devam ediyor.
