BBC Arapça’dan Feras Kilani, Suriye’de öldürülen IŞİD lideri Ebu Bekir el Bağdadi’nin ilk eşi Ümmü Hudeyfa ile Irak cezaevinde görüştü.
Hapishaneden yapılan bu ender söyleşide İŞİD liderinin dul eşi yaşadıklarına dair hayli ilginç anılar paylaştı.
Ümmü Hudeyfa, Ebu Bekir el Bağdadi’nin ilk eşiydi. IŞİD Suriye ve Irak’ın büyük bir bölümünde acımasız yöntemler uygularken onunla evliydi. Kendisi şu anda terörle bağlantılı suçlardan soruşturuluyor. Irak’ta hapishanesinde tutuluyor.
Aşırıcı cihatçı grubun aranan lideri olan Ebu Bekir el Bağdadi sık sık başka yerlerde vakit geçiriyordu ve bu olaylardan birinde, iki küçük oğlunu alması için eve bir koruma gönderdi. Umm Hudaifa, “Bana, çocuklara yüzmeyi öğretmek için bir geziye gideceklerini söyledi” diyor.
Evde gizlice izlediği bir televizyon vardı. “O evde olmadığı zamanlarda çalıştırıyordum” diyor. Dünyayla bağlantısının kesildiğini ve 2007’den beri televizyon izlemesine veya cep telefonu gibi başka herhangi bir teknolojiyi kullanmasına izin vermediğini söylüyor.
Görevlilerin çocukları aldıktan birkaç gün sonra televizyonu açtığını ve “büyük bir sürprizle” karşılaştığını söylüyor. Kocasını, Irak’ın Musul kentindeki Cami El Nuri’de konuşurken ve kendisini halife ilan ederken gördüğünü söylüyor.
El Bağdadi’nin yıllar sonra ilk kez uzun sakallı, siyah cübbe giymiş ve Müslümanlardan biat talep ederek kamuoyunun önüne çıktığı görüntüler dünya çapında izlendi. Bu Irak ve Suriye’yi kasıp kavuran IŞİD için önemli bir an oldu.
Ümmü Hudaife, oğullarının Fırat’ta yüzmeyi öğrenmek yerine onunla birlikte Musul’da olduklarını öğrendiğinde şok olduğunu söylüyor.
Iraklı yetkililer onun IŞİD’deki rolünü ve grubun suçlarını araştırırken kendisinin tutulduğu Irak’ın başkenti Bağdat’taki kalabalık hapishanedeki durumu anlatıyor. Uyuşturucu kullanımı ve seks işçiliği de dahil olmak üzere çeşitli suçlarla suçlanan mahkûmların hapishanede dolaştırılması ve yiyecek teslimatlarının dışarıdan gelmesi nedeniyle ortam gürültülü.
Kütüphanede sessiz bir yer bulup yaklaşık iki saat konuşuyoruz. Konuşmamız sırasında kendisini kocasından kaçmaya çalışan bir kurban olarak gösteriyor ve IŞİD’in herhangi bir acımasız faaliyetine bulaştığını inkar ediyor.
Bu, IŞİD üyeleri tarafından kaçırılan ve tecavüze uğrayan Ezidilerin açtığı davada onun anlatılma biçimiyle tam bir tezat oluşturuyor; onlar onu kaçırılan kız ve kadınların cinsel köleleştirilmesine komplo kurmakla suçluyorlar.
Röportaj sırasında başını bir kez bile kaldırmıyor. Siyah giyiyor ve yüzünün sadece burnunun dibine kadar olan kısmını gösteriyor.
Umm Hudaifa, 1976’da muhafazakar bir Iraklı ailede dünyaya geldi ve 1999’da daha sonra Ebu Bekir el-Bağdadi takma adıyla anılacak olan İbrahim Awad el-Badri ile evlendi.
Bağdat Üniversitesi’nde şeriat veya İslam hukuku okumuştu. O zamanlar onun “dindar ama aşırıcı değil, muhafazakar ama açık fikirli” olduğunu söylüyor.
Daha sonra 2004’te, ABD liderliğindeki Irak işgalinden bir yıl sonra, Amerikan güçleri El Bağdadi’yi gözaltına aldı ve onu, daha sonra üst düzey isimler haline gelecek birçok adamla birlikte yaklaşık bir yıl boyunca güneydeki Bucca Kampı’ndaki gözaltı merkezinde tuttu.
Umm Hudaifa eskieşinin serbest bırakıldıktan sonraki yıllarda değiştiğini iddia ediyor: “Çabuk sinirlendi ve öfke patlamalarına kapıldı.”
El Bağdadi’yi tanıyanlar onun Bucca’dan önce de El Kaide’yle ilişkisi olduğunu söylüyor ama onun için bu bir dönüm noktasıydı ve sonrasında giderek daha aşırı hale geldi.
“Psikolojik sorunlar yaşamaya başladı” diyor. Nedenini sorduğunda ise “’anlayamayacağın’ bir şeye maruz kaldığını” söyledi.
Açıkça söylemese de “gözaltında tutulduğu süre boyunca cinsel işkenceye maruz kaldığını” düşünüyor. Irak’ta ABD tarafından işletilen başka bir hapishane olan Abu Ghraib’den o yıl ortaya çıkan resimler, mahkûmların cinsel eylemleri simüle etmeye ve aşağılayıcı pozlar almaya zorlandığını gösteriyordu.
İddiasını ABD Savunma Bakanlığı Pentagon’a ilettik ancak bir yanıt alamadık.
Umm Hudaifa Bekir el-Bağdadi’nin militan bir gruba ait olup olmadığını merak etmeye başladığını söylüyor: “Eve döndüğünde, duş alırken ya da uyurken kıyafetlerini arardım. Vücudunda morluklar veya yaralanmalar için bile arama yapardım… Kafam karışıktı. Ona o zamanlar ‘Yanlış yola saptın’ demiştim… bu onu şiddetli bir krize sürükledi.”
Sık sık ev değiştirdiklerini, sahte kimliklere sahip olduklarını ve kocasının ikinci bir eşle evlendiğini anlatıyor. Ümmü Hudaife boşanmak istediğini ancak çocuklarından vazgeçmesi şartını kabul etmediğini ve bu yüzden onunla kaldığını söylüyor.
Irak, 2006’dan 2008’e kadar süren kanlı bir mezhep savaşının içine düşerken, onun Sünni cihatçı gruplara dahil olduğuna dair artık hiçbir şüphesi kalmamıştı. 2010 yılında Irak İslam Devleti’nin lideri oldu; 2006’da kurulan bu örgüt, Iraklı cihatçı örgütlerin şemsiye grubuydu.
Umm Hudaifa, “Ocak 2012’de Suriye’nin İdlib kırsalına taşındık ve orada onun emir olduğunu açıkça anladım” diyor.
O dönemde Afganlılar özgü elbisesi giymeye başladığını, sakal bıraktığını ve tabanca taşıdığını söylüyor.
Ülkedeki iç savaş sırasında Suriye’nin kuzeybatısındaki güvenlik durumu kötüleşince doğuya, daha sonra IŞİD’in “halifeliğinin” fiili başkenti olarak kabul edilen Rakka şehrine taşındılar. Kocasını televizyonda gördüğünde burada yaşıyordu.
IŞİD’i oluşturmak için bir araya gelen grupların vahşeti zaten biliniyordu ancak 2014 ve 2015’te vahşet daha yaygın ve daha korkunç hale geldi.
BM soruşturma ekibi, IŞİD’in Irak’taki Ezidilere karşı soykırım yaptığına ve grubun cinayet, işkence, adam kaçırma ve köleleştirme gibi insanlığa karşı suçlar işlediğine dair kanıtlar bulduğunu bildirdi.
IŞİD, rehinelerin kafasının kesilmesi ve Ürdünlü bir pilotun yakılması da dahil olmak üzere vahşetini sosyal medyada yayınladı.
Bir başka kötü şöhretli olayda ise, Bağdat’ın kuzeyindeki Speicher ordu üssünden kendi şehirlerine dönen yaklaşık 1.700 Şii stajyer Irak askerini katletmeleriydi.
IŞİD’le yaşamaya giden bazı kadınlar şimdi neye bulaştıklarını anlamadıklarını söylüyorlar, ben de o sırada Ümmü Hudeyfa’nın görüşleri konusunda ısrar ettim; o, o zaman bile fotoğraflara bakamadığını söylüyor ve zulmü şöyle tanımlıyor: “Büyük şok, insanlık dışı ve Haksız yere kan dökmek korkunç bir şeydir ve bu bakımdan insanlık çizgisini aştılar”.
Umm Hudaifa, kocasına “o masum insanların kanının dökmemesi gerektiğini, İslam hukukuna göre onları tövbeye yönlendirmek gibi başka şeylerin de yapılabileceğini” söylediğini söylüyor.
Kocasının IŞİD liderleriyle dizüstü bilgisayar üzerinden nasıl iletişim kurmaya çalıştığını da anlatıyor:
‘’Bilgisayarı bir evrak çantasında kilitli tutuyordu. Neler olduğunu öğrenmek için içeri girmeye çalıştım ama teknoloji konusunda bilgim yoktu ve benden her zaman bir şifre istedi.”
Kaçmaya çalıştığını ancak kontrol noktasındaki silahlı adamların geçmesine izin vermediğini ve onu eve geri gönderdiğini söylüyor.
Çatışma konusuna gelince, kocası hakkında bildiği kadarıyla “herhangi bir çatışma ya da savaşa katılmadığını” söylüyor. IŞİD Musul’un kontrolünü ele geçirdiğinde kendisinin Rakka’da olduğunu, daha sonra da Musul’a kimliğini vermek için gittiğini ekliyor.
El-Bağdadi Musul’daki vaazın hemen ardından el- 12 yaşındaki kızları Umaima’yı, ailenin işleriyle ilgilenmekle görevlendirilen arkadaşı Mansur ile evlendirdi. Ümmü Hudaife bunu engellemeye çalıştığını ancak görmezden gelindiğini söylüyor.
Iraklı bir güvenlik kaynağı bize Umaima’nın daha önce sekiz yaşındayken Suriyeli bir IŞİD sözcüsüyle evlendirildiğini söyledi. Ancak ilk evliliğin, Bağdadi yokken erkeğin eve girebilmesi için ayarlandığını ve bu ilişkinin cinsel olmadığını söyledi.
Daha sonra Ağustos 2014’te Ümmü Hudaifa, doğuştan kalp rahatsızlığı olan başka bir kızı Nasiba’yı doğurdu. Bu, Mansur’un dokuz Ezidi kız ve kadını eve getirmesiyle aynı zamana denk geldi. Yaşları dokuz ile 30 arasında değişiyordu.
Onlar IŞİD’in köleleştirdiği binlerce Ezidi kadın ve çocuktan yalnızca birkaçıydı; binlercesi ise öldürüldü.
Grupta gerçek isimleri olmayan Samar ve Zena adında iki genç kız vardı. Umm Hudaifa, taşınmadan önce Rakka’daki evinde yalnızca birkaç gün kaldıklarını iddia ediyor. Ancak daha sonra aile Musul’a taşındı ve Samar yeniden ortaya çıktı ve yaklaşık iki ay onlarla birlikte kaldı.
Samar’ın kaçırıldığı anı gözyaşları içinde hatırlayan babası Hamid’in izini sürdüm.
Kendisinin iki karısı olduğunu ve 26 çocuğuyla birlikte iki erkek kardeşi ve ailelerinin Şengal’ın Hansur kasabasından kaçırıldığını söyledi.
Samar’ın da aralarında bulunduğu altı çocuğu hâlâ kayıp. Bazıları fidye ödendikten sonra geri döndü, bazıları ise tutuldukları alanlar özgürleştirildikten sonra evlerine döndü.
Diğer kız Zena’nın ise yeğeni olduğu ve Suriye’nin kuzeyinde mahsur kaldığı düşünülüyor. Zena’nın kız kardeşi Soad, Ümmü Hudaifa ile bizzat tanışmadı ancak köleleştirildi, tecavüze uğradı ve yedi kez satıldı.
Hamid ve Soad, Ezidi kızların kaçırılması ve köleleştirilmesinde gizli anlaşma yaptığı gerekçesiyle Ümmü Hudaifa’ya karşı hukuk davası açtı. Onun çaresiz bir kurban olduğuna inanmıyorlar ve idam cezası talep ediyorlar.
“Her şeyin sorumlusu oydu. Seçimleri yaptı; biri kendisine hizmet etmek için, diğeri kocasına hizmet etmek için… ve kız kardeşim de o kızlardan biriydi” diyor ve ekliyor Soad:
“O, suçlu Ebu Bekir El Bağdadi’nin karısıdır ve kendisi de onun gibi bir suçludur.”
Soad, Umm Hudaifa’ya karşı açtığı hukuk davasının görülmesi için tarih bekliyor
Soad’la yaptığımız röportajın kaydını Ümmü Hudeyfe dinlettiğimde, “Kocamın suçlu olduğunu inkar etmiyorum. Başlarına gelenlerden dolayı çok üzgün olduğunu” ekliyor ve kendisine yöneltilen suçlamaları reddediyor. .
Umm Hudaifa, kısa bir süre sonra, Ocak 2015’te, 18 ay boyunca rehin tutulan ve esaret altında ölen ABD’li yardım görevlisi Kayla Mueller ile kısa bir süre tanıştığını söylüyor.
Kayla’nın ölümüyle ilgili koşullar hâlâ bilinmiyor; IŞİD, Kayla’nın Ürdün’ün hava saldırısında öldürüldüğünü iddia etti. Ancak ABD bu iddiaya her zaman karşı çıktı ve Iraklı bir güvenlik kaynağı bize onun IŞİD tarafından öldürüldüğünü söyledi.
2019’da ABD güçleri, Bağdadi’nin ailesinin bir kısmıyla birlikte kuzeybatı Suriye’de saklandığı yere baskın düzenledi. Bağdadi tünelde köşeye sıkıştırıldığında patlayıcı yeleğini ateşleyerek kendisini ve iki çocuğunu öldürürken, dört karısından ikisi de çıkan çatışmada öldürüldü.
Ancak Umm Hudaifa orada değildi; sahte bir isimle Türkiye’de yaşıyordu ve 2018’de tutuklanmıştı. Bu yıl Şubat ayında Irak’a geri gönderildi ve yetkililer onun IŞİD’deki rolünü araştırırken o zamandan beri burada hapiste tutuluyor. .
En büyük kızı Umaima da onunla birlikte hapishanede, 12 yaşlarındaki Fatima ise bir gençlik gözaltı merkezinde bulunuyor. Oğullarından biri Suriye’de Humus yakınlarında Rus hava saldırısında öldürüldü, diğeri babasıyla birlikte tünelde öldü ve en küçük oğlan ise yetimhanede.
Konuşmamız bittiğinde başını kaldırıyor ve kısa bir süreliğine yüzünün tamamını görüyorum ama ifadesi hiçbir şeyi ele vermiyor. İstihbarat memuru onu uzaklaştırırken, en küçük çocukları hakkında daha fazla bilgi talep ediyor. Ve şimdi hücresine geri döndüğünde, cezai suçlamalarla karşılaşıp karşılaşmayacağını öğrenmek için beklemesi gerekiyor.
/BBC Arapça/
