Strasbourg merkezli Avrupa Konseyi tarafından bugün açıklanan hapishane nüfusları istatistiklerine göre, 31 Ocak 2023 itibarıyla Bosna-Hersek dışındaki 46 Avrupa Konseyi üyesi ülkede toplam 1 milyon 36 bin 680 mahpus bulunuyor.
Deutsche Welle Türkçe’den Kayhan Karacan’ın haberi:
Türkiye, 31 Ocak 2022-31 Ocak 2023 döneminde, hapishanelerinde en çok mahpus bulunan Avrupa ülkesi konumunda. Türkiye hapishanelerinde, tutuklu yargılananlar dâhil toplam 348 bin 265 mahpus var. Türkiye’yi bu alanda sırasıyla Birleşik Krallık (90 bin 964), Fransa (72 bin 294), Polonya (71 bin 228), Almanya (56 bin 294), İtalya (56 bin 127) ve İspanya (55 bin 909) izliyor.
100 bin kişiye 408 mahpus
Mahpus sayısı ülkelerin nüfuslarına orantılı hesaplandığında, Türkiye 100 bin kişiye 408 mahpus ile yine ilk sırada yer alıyor. Türkiye’yi bu sıralamada Gürcistan (256), Azerbaycan (244), Moldova (242), Macaristan (211), Polonya (194), Slovakya (183), Arnavutluk (179) ve Çekya (176) takip ediyor. Nüfusa orantılı olarak en az mahpusa sahip Avrupa ülkeleri ise Lihtenştayn (15), İzlanda (36), San Marino (41), Finlandiya (52), Hollanda (52), Norveç (55), Almanya (67), Slovenya (68) ve Danimarka (71). Doğu Avrupa ve Kafkasya coğrafyasındaki mahpus sayısının Batı ve Kuzey Avrupa’ya nazaran daha fazla olması, Avrupa Konseyi uzmanları tarafından kısmen, suç ve cezaya kültürel yaklaşımlara ve siyasal sistemler arasındaki farklılıklara dayandırılıyor.
Türkiye’nin mahpus sayısı 31 Ocak 2022 tarihli bir önceki Avrupa Konseyi araştırmasında 303 bin 945 olarak açıklanmıştı. Türkiye’de 100 bin kişiye düşen mahpus oranı 2013-2023 döneminde yüzde 126,8 artış gösterdi. Avrupa Konseyi’nin bugün açıklanan raporunda, Türkiye hapishanelerinde 2012 yılında 100 bin kişiye 161, 2015’te 223, 2019’da 329, 2022’de ise 355 mahpus düştüğü de hatırlatılıyor.
Türkiye’nin tercihi
Raporu hazırlayan ekibe başkanlık eden Lausanne Üniversitesi Kriminal Bilimler Okulu Öğretim Üyesi Prof. Marcelo Aebi, Türkiye’nin spesifik konumunu DW Türkçe için değerlendirdi. Türkiye’nin 2002’de 60 bin olan hapishane nüfusunun 2023’te 350 bine yükselerek son 20 yılda yaklaşık 6 kat arttığını söyleyen Aebi, bu artışın “özellikle 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında gözlemlendiğini ve Terörle Mücadele Kanunu temelindeki mahkûmiyet kararlarıyla bağlantılı göründüğünü” kaydetti.
Yoğun hapishane nüfusu sorunu yaşayan ülkelerin, genellikle, “ceza sürelerini kısaltarak ya da hapis cezasına alternatifler geliştirerek mahpus sayısını azaltmak veya yeni tesisler inşa ederek hapishane kapasitesini arttırmak” gibi iki seçeneğe yöneldiklerini belirten Aebi, Türkiye’nin “şu an tam kapasite faaliyet gösteren çok sayıda yeni hapishane inşa etme seçeneğini tercih ettiğini” savunuyor. Avrupa genelinde 1,6 olan infaz koruma personeli başına mahpus oranının Türkiye’de 4,5 olduğuna dikkat çeken Aebi, “bu şartlar altında rehabilitasyon hedeflerine ulaşmak ve mahpuslara uygun hizmet sağlamanın çok zor olabileceğini” söylüyor.
Marcelo Aebi’nin vurguladığı gibi, Türkiye personel başına ve infaz koruma memuru başına mahpus oranında Avrupa’nın en yüksek değerlerine sahip. Türkiye’nin toplam hapishane personel sayısı 77 bin 472, toplam infaz koruma personel sayısı ise 58 bin 967. Avrupa genelinde ortalama 2,7 olan toplam infaz koruma memuru başına mahpus oranı ise Türkiye’de 5,4 düzeyinde. Bu alanda sadece Letonya (13,1) ve Macaristan (5,5) Türkiye’den daha yüksek değerlere sahipler.
Türkiye, her ne kadar sınırda olsa da Aebi’nin işaret ettiği inşa politikası sayesinde ceza infaz kurumlarının kapasitesini şimdilik toplam mahpus sayısına eşitlemiş durumda (her 100 yer için100 mahpus). Avrupa ortalamasının 87,8 olduğu bu alanda sicili en kötü ülkeler sırasıyla Kıbrıs (her 100 yer için 165,5 mahpus), Romanya (120,3), Fransa (119,2), Belçika (115), Macaristan (111,5), İtalya (109,2) ve Slovenya (107).
Suç türleri
Öte yandan, Avrupa Konseyi istatistiklerine göre Türkiye’deki 306 bin 31 hükümlü mahpusun büyük bölümü uyuşturucu (yüzde 34,4), hırsızlık (yüzde 28,3), saldırı/yaralama (yüzde 16,7), cinayet (yüzde 12,4), soygun (yüzde 9,3) ve tecavüz ve diğer cinsel suç türleri (yüzde 8) temelinde mahkûm olmuş kişilerden oluşuyor. ”Terör suçundan”hükümlü mahpus oranı ise yüzde 7,6’yı geçmiyor.
Şiddet ve uyuşturucu bağlantılı suçlar Avrupa genelinde hükümlü mahpusların en çok işlediği suçların başında geliyor. Uyuşturucu suçları hükümlü mahpusların işlediği suçların yüzde 19’unu oluşturuyor. Bu suç kategorisini, teşebbüsler dâhil cinayet suçları (yüzde 13), hırsızlık (yüzde 12), cinsel suçlar (yüzde 8,9), soygun (yüzde 7,7) ve saldırı/yaralama (yüzde 6,7) izliyor.En çok mahpus 26-49 yaş grubunda
Avrupa Konseyi verilerine göre Avrupa’da ortalama ve medyan mahpus yaşı 38. Ortalama yaşın en yüksek olduğu ülkeler Sırbistan (50), Gürcistan (44) ve İtalya (43). En düşük olduğu ülkeler Andora (28), San Marino (30) ve Bulgaristan (33). Türkiye ise 36 yaş ile Avrupa ortalamasının biraz altında yer alıyor. İstatistikler Avrupa genelinde en yoğun mahpus oranının 26-49 yaş grubunda olduğunu gösteriyor. Avrupa ortalaması yüzde 68 olan bu oran Çekya’da yüzde 76, Polonya’da yüzde 75, Slovenya’da yüzde 73, Türkiye’de yüzde 72 düzeyinde seyrediyor. En genç (18-25 yaş grubu) mahpus nüfusuna sahip ülkeler ise Lihtenştayn (yüzde 33), Karadağ (yüzde 29) ve İsveç (yüzde 26). Türkiye’de bu oran Avrupa ortalaması gibi yüzde 15 düzeyinde.
Kadın mahpus oranı Avrupa genelinde yüzde 5,2 ortalamasını geçmiyor. Kadın mahpus oranının en yüksek olduğu ülkeler Andora (yüzde 11,5), İzlanda (yüzde 9,9) ve Kıbrıs (yüzde 9,2); en düşük olduğu ülkeler ise Arnavutluk (yüzde 1,3), Hırvatistan (yüzde 1,9) ve Ermenistan (yüzde 2,6). Türkiye, yüzde 4,1 ile Avrupa ortalamasının altında bulunuyor.
Yabancı uyruklu mahpuslar
Avrupa Konseyi verileri kimi Avrupa ülkelerinde önemli oranda yabancı uyruklu mahpus olduğunu da ortaya koyuyor. Avrupa ortalamasının yüzde 27 olduğu bu oran Monako, Lihtenştayn, Lüksemburg ve San Marino gibi nüfusu az ülkelerde yüzde 70’lerin üzerinde seyrediyor. Yunanistan’da yüzde 57, Kıbrıs’ta yüzde 55, Almanya’da yüzde 40, İtalya’da yüzde 32, İspanya’da yüzde 30, Fransa’da yüzde 25 olan yabancı uyruklu mahpus oranı, Türkiye’de yüzde 4,4’ü geçmiyor, Romanya’da ise sadece yüzde 1,1 düzeyinde.
İstatistiklere göre Avrupa hapishanelerindeki mahpusların yaklaşık üçte birini tutuklu yargılananlar oluşturuyor. Tutuklu yargılanan sayısının en çok olduğu Avrupa ülkelerinin başında Arnavutluk (yüzde 55), Ermenistan (yüzde 53), Lüksemburg (yüzde 49), İsviçre (yüzde 46) ve Hollanda (yüzde 45) geliyor. En düşük olduğu ülkeler ise Çekya (yüzde 7,5), Polonya (yüzde 11,4), Litvanya (yüzde 11,2) ve Romanya (yüzde 12,1).
İntihar oranı geriliyor
Avrupa’da 2021 yılında ceza infaz kurumlarının içinde her 10 bin mahpus için ortalama 9,5 olan intihar oranı, 2022’de 7,1’e geriledi. İntihar oranının en yüksek olduğu ülkeler Letonya (21,7), İsviçre (20,2), Fransa (19,1) ve İtalya (15). Azerbaycan (1,6), Türkiye (1,8), Polonya (2), İrlanda (2,3) ve Danimarka (2,4) ise bu oranın en düşük kaydedildiği ülkeler.
Avrupa Konseyi Hapishane Nüfusları raporu her yıl Lausanne Üniversitesi ile iş birliği içinde hazırlanıyor. Rapor, Avrupa genelinde ceza infaz kurumları ve hapishane nüfusları konusunda genel fikir vermesi bakımından referans belge olarak kullanılıyor.
