UNESCO’ya göre Kırmancki (Kırdki – Zazaca) yok olma tehlikesi altında olan diller arasında yer alıyor.
Kesin bir rakam ve istatistik olmasa da Türkiye ile diasporada 7 milyona yakın Kırmanc (Zaza) olduğu ve Kırmancki lehçesini konuşanların sayısının azaldığı tahmin ediliyor.
Kürtçe dil kurumları Kırmancki’nin yeniden canlandırılması için çalışmalarını sürdürüyor ancak Kırmancki için daha fazla çaba sarf edilmesi gerekiyor.
Uzmanlar ve dilbilimciler Kürt siyasetinin bu alandaki rolüne odaklanıyor. Dilbilimciler tüm sivil ve siyasi kurumların uyum içinde çalışması, ebeveynlerin günlük yaşamlarında bilinçli olarak Kırmancki konuşması gerektiğini söylüyorlar.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’ne (UNESCO) göre dünyada 18 dil yok olmanın eşiğinde; bunlardan biri de Kürtçe’nin Kırmancki lehçesi.
Diyarbakır’da 5 kişilik bir ekip, “Zazaki World” (Zazaki Dünyası) adını verdikleri, Kırmancki’yi yeniden canlandırmak amacıyla aylık bir gazete çıkarmaya başladı. Bu gazete şu anda Türkiye’nin tek Kırmancki gazetesi durumunda.
“Kürt halkı bu eserlere sahip çıkmalı”
Zazaki Dünyası editörü Mehmet Ölmez, “Elbette geleceğe yeni bir kaynak olmasını istiyoruz. Hem okumak hem de yazmak için çünkü başta Kırmanc olmak üzere birçok Kürtün bu faaliyetlere daha fazla özen göstermesi gerekiyor.”
“Dilin yok olmaması için çok önemli bir çalışma”
Avukat ve Politikacı Sıdkı Zilan da “Dilin yok olmaması çok önemli bir çalışma. Bu konu üzerinde yoğun bir şekilde çalışıyoruz” İfadelerini kullandı.
Öte yandan 21 Şubat Dünya Ana Dil Günü dolayısıyla, Kırmancki’nin durumuna odaklanmak ve anadile yönelik farkındalık oluşturmak amacıyla Diyarbakır’daki Eğitim Sen sendika merkezinde dilbilimci ve yazarların katılımıyla bir seminer düzenlendi.
“Büyüklerimizden çocuklarımıza dil öğretmelerini istiyoruz”
Yazar ve yayıncı Deniz Gündüz, “Büyüklerimizden ve halkımızdan dilimizi unutmamalarını rica ediyoruz. Çocuklarınıza öğretin. Bırakın seçmeli derslerini seçsinler. Kürt kurumlarına çağrımız dile önem vermeleridir” dedi.
Kiımancki konuşanların sayısı düşüyor
Siyasi ve ekonomik nedenlerden dolayı çok sayıda Kırmanc’ın (Zaza) Avrupa’ya ve farklı şehirlere göç ettiği biliniyor. Kırmancların kesin sayısı bilinmemekle birlikte dilbilimcilerin ve araştırmacıların tahminlerine göre Türkiye’de 7 milyon civarında Kırmanc bulunuyor ancak çeşitli nedenlerden dolayı Kırmancki konuşanların sayısı azalıyor.
Emekli Ali Özgen, “Herkes çocuğuyla kendi dilinde konuşmalı. Çocuklarınıza dilinizi gösterin. Artık sadece yaşlılarımız konuşuyor” dedi.
Radyo operatörü Gülçin Şanlı, “Yeni neslin dilden uzaklaştığını görüyoruz. Artık sadece yaşlılarımız konuşuyor. Böyle devam ederse ne yazık ki bu dil ortadan kalkacak” diye konuştu.
“Dil ölürse insan da ölür”
İşçi İlyas Batügel, “Dil ölürse insan da ölür. Kirmancki ölmesin diye Kirmancki dilinde konuşuyorum, ayrıca çocuklarla da Kirmançki dilinde konuşuyorum” dedi.
Kürt aydını ve metin yazarı Roshan Lezgin de ”Seni renginle, sesinle, dilinle görüyorum. Bu gençler ölümsüzlüğün harika bir örneği ve hayatlarının her alanında fark yaratmaları gerekiyor” diye konuştu.
