Eski İngiltere Başbakanı Winston Churchill’in doğum yeri olan ve Londra’ya yaklaşık 100 kilometre uzaklıktaki Blenheim Sarayı’nda düzenlenecek zirveye, yaklaşık 45 Avrupa ülkesinden devlet veya hükümet başkanı seviyesinde katılım olacak.
Güvenlik nedeniyle katılımcı sayısı ve isimler açıklanmasa da İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İrlanda Başbakanı Simon Harris’le zirve öncesi ve sonrasında bir araya gelecek.
Zirve, Starmer’ın, 6 Temmuz’da Başbakan olduktan sonra ev sahipliği yapacağı ilk uluslararası toplantı olma özelliği de taşıyor.
AST zirvesi kapsamında İngiltere Kralı 3. Charles da katılımcıların onuruna bir resepsiyon düzenleyecek.
NATO, AGİT ve Avrupa Konseyi ilk kez katılacak
Bir açılış, bir kapanış ve 3 yuvarlak masa toplantısının yapılacağı zirve kapsamında Ukrayna, ana gündem maddesi olacak. Zirvede, Ukrayna’ya kış öncesi uluslararası desteğin artırılması gündeme gelecek.
Küresel ve bölgesel sınamalara da değinilecek zirve, düzensiz göçle mücadele ile Avrupa’nın güvenliği için işbirliğinin ele alındığı bir toplantı olacak.
Diğer AST zirvelerinin aksine bu zirvede NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Avrupa Konseyi de ilk kez katılımcılar arasında yer alacak.
Yuvarlak masa toplantılarında ise göç, enerji ve bağlantısallık, demokrasiyi savunmak ve güvence altına almak konuları ele alınacak.
Sürdürülebilir zirve için ürünler bahçeden, enerji bitkisel yağlardan gelecek
AST Zirvesi’nin, sürdürülebilir ve çevresel konulara dikkati çeken bir etkinlik olmasına da önem verilecek. Bu kapsamda katılımcılara ikram edilen sebze ve meyvelerin yüzde 80’i Blenheim Sarayı bahçelerinden ve Oxfordshire bölgesinden getirilecek.
Böylelikle ürünlerin transfer maliyetleri ve karbon salımı en aza indirilirken mevsim meyveleri ve sebzeleri kullanılacak.
Zirveye katılan basın mensupları ve birçoğu yerel halktan oluşan görevlilerin ulaşımı, toplu taşımayla sağlanacak. Sarayda kullanılan jeneratörlerde dizel yakıt yerine bitkisel yağlardan üretilen yakıtlar kullanılacak.
Sarayda kullanılacak enerjinin yüzde 100’ü düşük karbon salımlı, yenilenebilir kaynaklardan üretilecek. Zirveye katılanlar tek kullanımlık plastikler yerine yeniden kullanılabilir ve dönüştürülebilir ürünleri kullanacak.
Zirvede kullanılan mobilya ve eşyaların önemli bir kısmı ise zirve sonrası yerel yardım kuruluşlarına gelir elde etmesi için bağışlanacak.
Böylelikle birçok eşyanın yeniden kullanımı veya yeniden ekonomiye kazandırılması sağlanacak.
AB’den daha geniş ölçekli siyasi tartışma platformu
AST’nin temelleri, 2022’deki Avrupa Günü’nde atıldı.
9 Mayıs 2022’de AB’nin dönem başkanlığını yürüten Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, AB’nin rotasının belirlenmesi için bir yıl sürdürülen Avrupa’nın Geleceği Konferansı’nın kapanışında Birlik üyeliğine alternatif bir teklif sundu.
Macron, AST’yi ilk kez şöyle dillendirdi:
“Sanırım bugün burada bahsettiğim şeyi, bir ‘Avrupa Siyasi Topluluğu’ olarak nitelendireceğim. Bu yeni Avrupa organizasyonu, değerlerimize bağlı olan demokratik Avrupa uluslarının siyaset, güvenlik, enerji ve ulaşım gibi alanlarda işbirliği için yeni bir alan bulmasını sağlayacaktır.”
1989’da dönemin Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand’ın önerdiği ancak vücut bulamayan “Avrupa Konfederasyonu” fikrini andıran teklif, Ukrayna’da başlayan savaşın etkileriyle nasıl baş edileceği, Avrupa kıtasında güvenlik ve istikrarın nasıl sağlanacağı konusundaki tartışmalara cevap niteliğindeydi.
Fransız lider önerisini açıklarken, Ukrayna’nın AB üyeliğinin yıllar süreceğini belirterek Ukrayna gibi AB ile aynı değerleri paylaşan ülkelerin üye olmak yerine “Avrupa Siyasi Topluluğu” çatısı altında birleşebileceğinden yola çıkmıştı.
Macron’un önerisi, Ukrayna’ya adaylık statüsü verilmesi yönünde siyasi iradenin bariz eksikliğini örtbas etme girişimi olarak değerlendirildi.
24 Haziran 2022’de yapılan AB Zirvesi’nde liderler, Macron’un teklini ilk kez görüştü. Zirvenin sonuç bildirisinde AST’nin, AB’nin yakın ilişkiler içinde olduğu tüm Avrupalı ülkeleri kapsayabileceği, kıtanın güvenlik, istikrar ve refahını güçlendirmek için bir siyasi koordinasyon platformu niteliği taşıyacağı ifade edildi.
Ayrıca, oluşumun AB’nin genişlemeye alternatif olmayacağı vurgulandı, yeni bir uluslararası kuruluş olarak da değil, Avrupa’da AB’den daha geniş ölçekli bir “siyasi tartışma platformu” olacağı anlatıldı.
7 Eylül 2022’ye gelindiğinde AB, ilk kez AST’nin somutlaştığını duyurdu. 6-7 Ekim 2022’de dönem başkanı Çekya’nın ev sahipliğinde başkent Prag’da düzenlenecek gayriresmi nitelikli AB Liderler Zirvesi öncesinde ilk AST toplantısının yapılacağı bildirildi.
1. AST Zirvesi 6 Ekim 2022’de Çekya’da yapıldı
AST’ye 27 AB üyesinin yanı sıra Türkiye, Batı Balkan ülkeleri Sırbistan, Karadağ, Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Kosova ve Bosna Hersek, Norveç, Lihtenştayn, İsviçre, İngiltere, İzlanda, Ukrayna, Gürcistan, Moldova, Ermenistan ve Azerbaycan, lider seviyesinde davet edildi.
Toplantıda Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı, enerji krizi ve ekonomik durum görüşüldü. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, toplantıya video konferansla katıldı.
AST marjında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Macron ve AB Konseyi Başkanı Charles Michel ile dörtlü görüşme yaptı. Daha sonra bu format diğer zirvelerde devam ettirildi.
Zirvenin sonunda AST’nin devamına karar verildi.
2. zirve, 1 Haziran 2023’te Moldova’da yapıldı
AST’nin ikinci toplantısının Moldova’da yapılması, AB ve Batılı ülkelerden Moskova’ya verilen “kuvvetli bir birliktelik mesajı” olarak değerlendirildi.
Ukrayna’dan sonra Rusya’nın sıradaki hedefinin Moldova olacağı yorumlarını hatırlatan AB yetkilileri, Avrupa’nın AB yanlısı Moldova hükümetinin arkasında durduğunu göstermek istediğini vurguladı.
Bu kez Zelenskiy, zirveye fiziki katılım gösterdi.
Bu toplantının gündeminde Ukrayna’ya desteğin yanı sıra yine Azerbaycan-Ermenistan arasında barışa varılması amacıyla yürütülen görüşmeler ve Kosova’da tırmanan kriz de yer aldı.
Ermenistan, Azerbaycan, Fransa ve AB Konseyi arasında yapılan görüşmeye bu kez Almanya da katıldı.
Kosova’daki gerginlik Kosova Başbakanı Albin Kurti ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in katılımıyla ele alındı.
Toplantılar güvenlik, enerji ve ulaştırma ana başlıklarında düzenlendi.
3. zirve, 5 Ekim 2023’te İspanya’da yapıldı
AB dönem başkanı İspanya’nın ev sahipliğinde Granada’da toplanan liderler, “dijitalleşme, enerji-ekolojik geçiş ve çok taraflılık-Avrupa’nın siyasi geleceği” başlıklarında yuvarlak masa toplantılarında bir araya geldi ve çok sayıda ikili görüşme de yapıldı.
Ukrayna ve Zelenskiy’nin destek talepleri ana gündem olsa da Azerbaycan-Ermenistan liderlerinin bir araya gelmesi de planlanmıştı.
Azerbaycan, toplantıya AB Konseyi Başkanı Michel, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un yanı sıra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılmasını şart koymuş ancak bu kabul edilmeyince Erdoğan ve Aliyev tepki göstererek AST’ye katılmama kararı almıştı.
Granada’daki ana gündemin daha önce Karabağ’daki gelişmelerden ötürü Azerbaycan ve Ermenistan olacağı belirtilse de Aliyev’in katılmama kararı, toplantının önemini yitirmesine neden olmuştu.
/Ajans/
