Afganistan uzun yılları kapsayan iç savaşın ardından ikinci kez 2012 yılında iktidar geldi. ABD ve koalisyon güçleri çekilerek ülkeyi Taliban adlı radikal İslamcı örgüt bıraktı.
Taliban iktidara geldiği andan itibaren Şeriat yasalarını uyguladı Ve kadınlara, kızlara kamusal alanı neredeyse yasakladı. Kızlara okul yasağı geldi. Bu yasak genç kızları tekstil alanında çalışmaya yöneltti.
BBC’den Mahjooba Nowrouzi Afganistan’da kızların yaşadıkları zorlukları yazdı:
‘’Halı dokumacılığı, Taliban hükümetinin 2021’de iktidara gelmesinden bu yana kadınlara açık olan birkaç meslekten biri.
Kabil’de halı dokunan bir atölyede, yüzlerce kadın ve kız çocuğu, sıkışık bir alanda, havanın yoğun ve boğucu olduğu bir ortamda çalışıyor.
Bunların arasında 19 yaşındaki Salehe Hassani de var. “Biz kızlar artık ders çalışma şansına sahip değiliz,” diyor titrek bir gülümsemeyle;
“Koşullar bunu bizden aldı, bu yüzden atölyeye yöneldik.”
Taliban’ın 2021’de iktidarı ele geçirmesinden bu yana 12 yaş üstü kızların eğitim alması, kadınların ise birçok işte çalışması yasaklandı.
2020’de kadınların sadece %19’u iş gücünün bir parçasıydı. Bu erkeklerden dört kat daha azdı. Bu sayı Taliban yönetimi altında daha da düştü.
Fırsat eşitsizliği ve ülkenin karşı karşıya olduğu vahim ekonomik durum, birçok kişiyi uzun ve zahmetli bir iş olan halı dokumaya itti. Bu, Taliban hükümetinin kadınların çalışmasına izin verdiği birkaç meslekten biri.
BM’ye göre, yaklaşık 1,2 ila 1,5 milyon Afgan’ın geçim kaynağı halı dokuma sektörüne dayanıyor. Bu sektördeki iş gücünün yaklaşık yüzde 90’ını ise kadınlar oluşturuyor.
BM’nin 2024 raporunda Taliban’ın iktidara gelmesinden bu yana “temel olarak çöktüğü” uyarısında bulunduğu bir ekonomide , halı ihracatı sektörü hızla büyüyor.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, sadece 2024 yılının ilk altı ayında Pakistan, Hindistan, Avusturya ve ABD gibi ülkelere 2,4 milyon kilogramdan fazla halı ihraç edildiğini, bunun değerinin ise 8,7 milyon dolar olduğunu kaydetti.
Ancak bu, dokumacılar için mutlaka daha iyi ücretler anlamına gelmiyordu. BBC’nin konuştuğu bazıları, geçen yıl Kazakistan’da satılan 18.000 dolarlık bir parçadan hiçbir kâr görmediklerini söyledi.
Afganistan’da halılar çok daha düşük fiyata satılıyor; metrekare başına 100-150 dolar arasında. Ailelerini geçindirmek için paraya ihtiyaç duyan ve istihdam için çok az seçeneğe sahip olan işçiler düşük ücretli işlerde sıkışıp kalıyorlar.
Halı dokumacıları metrekare başına yaklaşık 27 dolar kazandıklarını söylüyorlar, ki bu genellikle üretimi yaklaşık bir ay sürüyor. Bu, 10 veya 12 saate kadar uzayan uzun, yorucu vardiyalara rağmen günde bir dolardan az.
BBC’nin atölyelerine girmesine izin veren Elmak Baft şirketinin başkanı Nisar Ahmad Hassieni, çalışanlarına metrekare başına 39 ila 42 dolar arasında ödeme yaptığını söyledi. Her iki haftada bir ödeme aldıklarını ve sekiz saatlik bir iş günü geçirdiklerini söyledi.
Taliban, müfredatın İslami değerlerle uyumlu hale getirilmesi gibi endişelerinin giderilmesi halinde kızların okula dönmesine izin verileceğini defalarca söyledi; ancak şu ana kadar bunu gerçekleştirmek için somut bir adım atılmadı.
Hassieni, Taliban hükümetinin iktidara gelmesinin ardından örgütlerinin, kapanmalar nedeniyle geride kalanlara destek olmayı misyon edindiğini söyledi.
“Halı dokuma ve yün eğirme için üç atölye kurduk” diyor.
“Bu halıların yaklaşık yüzde 50-60’ı Pakistan’a ihraç ediliyor, geri kalanı ise müşteri talebini karşılamak amacıyla Çin, ABD, Türkiye, Fransa ve Rusya’ya gönderiliyor.”
Dokumacıların çoğu eğitimden veya mesleki kariyerlerinden uzaklaştırıldı.
22 yaşındaki Shakila, mütevazı kiralık evinin odalarından birinde kız kardeşleriyle birlikte halı dokuyor ve aynı zamanda yaşlı anne babası ve üç erkek kardeşiyle kalıyor. Kabil’in batı eteklerindeki yoksul Dasht-e Barchi bölgesinde yaşıyorlar.
Bir zamanlar avukat olma hayali kuran kadın, şimdi ailesinin halı dokuma işini yönetiyor.
“Başka bir şey yapamadık,” diyor Shakila bana. “Başka iş yoktu.”
Babasının, 10 yaşındayken geçirdiği trafik kazasında kendisine dokumayı nasıl öğrettiğini anlatıyor.
Zor zamanlarda gerekli bir beceri olarak başlayan bu beceri, artık ailenin can simidi haline geldi.
Shakila’nın 18 yaşındaki kız kardeşi Samira gazeteci olmayı hedefliyordu. 13 yaşındaki Mariam ise kariyer hayalini bile kuramadan okula gitmeyi bırakmak zorunda kaldı.
Taliban’ın geri dönmesinden önce üçü de Seyyid el-Şuhada Lisesi’nde öğrenciydi.
2021 yılında okulda gerçekleşen ölümcül bombalama olayında çoğunluğu genç kızlardan olmak üzere 90 kişi öldü, yaklaşık 300 kişi yaralandı ve hayatları sonsuza dek değişti.
Önceki hükümet saldırıdan Taliban’ı sorumlu tutmuş, ancak grup bu iddiaları reddetmişti.
Başka bir facia yaşanmasından korkan babaları, onları okuldan alma kararı aldı.
Saldırılar sırasında okulda olan Samira travmatize olmuş, kekeme bir şekilde konuşuyor ve kendini ifade etmekte zorlanıyor. Yine de resmi eğitime geri dönmek için her şeyi yapacağını söylüyor.
“Çalışmalarımı gerçekten bitirmek istiyordum,” diyor ve ekliyor:
“Artık Taliban iktidarda olduğuna göre, güvenlik durumu iyileşti ve daha az intihar bombacısı oldu. Ama okullar hala kapalı. Bu yüzden çalışmak zorundayız.”
Bu kadınların düşük ücretlere ve uzun çalışma saatlerine rağmen, bazılarının morali hala yerinde.
Atölyelerden birinde kararlı ve umutlu olan Salehe, son üç yıldır İngilizce öğrendiğini anlattı.
“Okullar ve üniversiteler kapalı olsa da eğitimimizi durdurmayı reddediyoruz” diyor.
Salehe, bir gün önde gelen bir doktor olmayı ve Afganistan’ın en iyi hastanesini inşa etmeyi planladığını da ekliyor.
/BBC Word/
