Güney Kürdistan’ın yakın tarihinde en önemli olaylarından biri olan 11 Mart 1970 Anlaşması’nın üzerinden 54 yıl geçti. Bu anlaşma ile ilk kez Irak devleti Kürtlerin özerklik ve ulusal haklarını kabul etti.
1961 yılında Güney Kürdistan’da Mela Mustafa Barzani liderliğindeki Kürtler, Irak Rejimine karşı Kürt halkının haklarını elde etmek için ‘Eylül Devrimi’ni başlattı.
Eylül Devrimi’nin elde ettiği zaferin ardından 1970 yılında Irak’ta dönemin Devrim Komuta Konseyi Kürtlerle bir barış anlaşması imzalamayı kabul etti.
Bağdat rejiminin Kürtlerin özerklik haklarını düzenleyen anlaşmayı kabul etmesi, Kürdistan’ın yakın tarihindeki en önemli olaylarından biriydi.
11 Mart 1970 Anlaşması, nüfus sayımıyla Kürtlerin çoğunluğa sahip olduğu belirlenen vilayet ve ilçelerde bir Özerk Bölge oluşturulmasını içeriyordu. Anlaşma aynı zamanda Kürtlerin hükûmet organlarında temsil edilmesini de kapsıyordu.
Buna rağmen Irak hükûmeti aynı dönemde petrol zengini Kerkük ve Xaneqin bölgelerinde bir “Araplaştırma” projesi başlattı ve 1974’te anlaşmayı bozan taraf oldu.
Anlaşmanın maddeleri:
1 – Kürtçe, çoğunluğu Kürt olan bölgelerde Arapça’nın yanı sıra resmi dil olacaktır ve bu bölgelerde eğitim dili olacak ve tüm Irak’ta ikinci dil olarak öğretilecek.
2- Kürtler, kabine ve ordudaki üst düzey ve hassas görevler de dahil olmak üzere hükûmete tam olarak katılacak.
3 – Kürtçe eğitim ve kültür güçlendirilecektir.
4- Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgelerdeki tüm memurlar Kürt olacak veya en azından Kürtçe konuşacaktır.
5- Kürtler kendi öğrenci, gençlik, kadın ve öğretmen örgütlerini kurmakta özgür olacaklardır.
6- Kürdistan’ın kalkınması için kaynak ayrılacak.
7 – Şehit aileleri ile yoksulluk, işsizlik veya evsiz kalanlara aylık ve yardım sağlanacaktır.
8 – Kürtler ve Araplar eski yerleşim yerlerine iade edilecek.
9- Tarım Reformu hayata geçirilecek.
10 – Anayasa, “Irak halkı Arap uyruğu ve Kürt uyruğu olmak üzere iki ulustan oluşur” şeklinde değiştirilecek.
11 – Yayın istasyonu ve ağır silahlar Hükûmete iade edilecek.
12 – Başkan yardımcılarından biri Kürt olacak.
13 – Valilikler (İller) Kanunu bu beyannamenin özüne uygun olarak değiştirilecektir.
14. Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgelerin bütçesi özerk bir birim halinde düzenlenecektir.
15 – Kürt halkı, Irak’taki nüfusu ile orantılı olarak yasama gücünü paylaşacaktır.
Anlaşma imzalandıktan sonraki bir ay içinde çoğu madde hayata geçirildi ve Aralık ayına kadar da Mele Mustafa Barzani özerklik konusunda iyimserdi, ancak yılın sonunda Baas partisinin sadece zaman kazanmak için oynadığı ortaya çıktı, çünkü oğlu İdris Barzani’ye yönelik Bağdat’ta bir suikast girişimi vardı ve plan başarısız oldu.
Tartışmalı bölgeler için nüfus sayımı iki kez ertelendi ve 1974’te anlaşma çöktü.
/rûdaw/
